12 lutego 1989 roku w kościele św. Andrzeja przy ul. Chłodnej w Warszawie spotkała się grupa 51 instruktorów reprezentujących harcerstwo niepokorne i niezależne. Wśród nich – przedstawiciele Ruchu Harcerstwa Rzeczypospolitej (podzielonego wówczas na krakowski i warszawsko-gdański) oraz niektórzy działacze nie funkcjonujący już w Niezależnym Ruchu Harcerskim. Długie i żarliwe dyskusje na temat przyszłości harcerstwa doprowadziły do powstania Komitetu Założycielskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. W ten sposób stworzona została druga co do wielkości organizacja skautowa w Polsce. Jej powołanie poparło środowisko warszawskich kombatantów z Szarych Szeregów, między innymi: Stanisław Broniewski, Józef Piątkowski i Jan Seredyński.
W tamtym czasie nie było jeszcze wśród instruktorów zgody, co do przyszłości tej organizacji. Zastanawiano się, czy jej celem powinno być reaktywowanie ZHP w oparciu o Statut z roku 1936 czy też powołanie nowej odrębnej organizacji. Decyzję tę podjęto dwa tygodnie później. 25 lutego doszło do kolejnego spotkania, podczas którego część drużyn wyraziła wolę opuszczenia ZHP na rzecz budowy Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, jako organizacji alternatywnej wobec ZHP. Nie była to jednak decyzja jednomyślna. Z tym punktem widzenia nie zgodzili się instruktorzy z Krakowa, Zakopanego oraz część przedstawicieli środowiska opolskiego. Nie przeszkodziło to jednak budowie ZHR jako samodzielnego bytu.
Pierwszego Przewodniczącego Związek wybrał 1 kwietnia 1989 roku. Został nim prof. Tomasz Strzembosz, który przekonywał, że ZHR wychowuje, aby poszerzać dobro na świecie. "Wychowuje dla Polski - nie dla wyznań, grup etnicznych, czy partii politycznych" – podkreślał.
Tworzącej się organizacji wsparcia udzieliła środowiskowa Komisja Szarych Szeregów, która wystosowała apel do społeczeństwa o następującej treści: "12 lutego br. narodziła się decyzja powołania do życia Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej! Po latach antywychowawczej, indoktrynacyjnej działalności władz ZHP, zaistniała nadzieja, że harcerstwo wróci do swych dawnych ideałów wychowawczych, które jakże świetnie zdały egzamin na polu walki o niepodległość Polski w dwóch wojnach światowych oraz w krótkim, w 20-letnim okresie suwerennego bytu państwowego. Harcerze Szarych Szeregów zwracają się do rodziców, wychowawców i nauczycieli ludzi wyrosłych w tradycji harcerskiej - do całego społeczeństwa - o poparcie nowopowstałego ZHR i otoczenie go pełną życzliwością i wszechstronną pomocą. Nikomu nie może być obojętne w jakim duchu i z jakim skutkiem wychowawczym jest polska młodzież. Od społeczeństwa w decydującym stopniu zależy jaką postawą wykaże się jej kolejne pokolenie. Harcerze i instruktorzy, skupieni w Środowiskowej Komisji Szarych Szeregów w Warszawie, zwracają się do kolegów harcerzy-żołnierzy z ośrodków na terenie kraju o tworzenie kręgów przyjaciół ZHR, które przyczynią się od odbudowy tradycyjnych Kół Przyjaciół Harcerstwa".
Korzystałam z publikacji Adama F. Barana poświęconych harcerstwu niezależnemu i niepokornemu.
Czytaj też:
„Nie było i nie będzie w harcerstwie lustracji, zaglądania do sumień, do teczek"