Ukazał się kolejny tom PISM WYBRANYCH STANISŁAWA CATA-MACKIEWICZA.
"Klucz do Piłsudskiego" powstał na emigracji w 1943. Autor miał za sobą zarówno okres współpracy jak i walki z Piłsudskim. Nie jest to laurka ale próba rzetelnej analizy motywów działalności politycznej najsłynniejszego polskiego polityka wychodząc od wczesnego dzieciństwa a nawet przodków. Cat pisze żywym językiem prezentując nie tylko bohatera ale otoczenie w jakim funkcjonował - dzieciństwo w Zułowie, rewolucyjne organizacje socjalistyczne w Rosji czy tworzenie organizacji bojowej. Zaprezentowane zostały takie etapy życia jak zesłanie na Syberię, działalność konspiracyjna w Polskiej Partii Socjalistycznej powołanie Organizacji Bojowej PPS (późniejszy Związek Strzelecki). Omówiono publicystykę Piłsudskiego. Perełki to rozdziały o prowokacji policyjnej i agenturze w partiach socjalistycznych i rewolucyjnych, roli Żydów wśród socjalistów czy operacji związanej z odsunięciem Komisji Tymczasowej od strzelców.
Pisarz nie ogranicza się do prezentacji kolejnych posunięć Marszałka. Próbuje dokonać analizy motywów i strategii polityka. Cat demaskuje sporo mitów stworzonych np. przez piłsudczyków. Jego Piłsudski to lawirujący polityk dokonujący zwrotów taktycznych ale nie tracący z widoku zasadniczego celu - niepodległości. Pod tym względem Towarzysz Wiktor drukujący podziemnego "Robotnika" w 1899 nie różni się od naczelnika państwa wkraczającego do Kijowa w 1920.
Widziałem Puszczę Białowieską na ekranie. Były to zdjęcia dokładne, a przecież nie dawały rzeczy dla tej puszczy najistotniejszej, tego zapachu, który wytwarza olbrzymiość przestrzeni leśnej. Jednej tylko rzeczy, jednej tajemnicy ani moja, ani żadna inna książka o Piłsudskim nie wyjaśni. Tajemnicy miłości, którą do siebie wzbudzał. Rozmawiałem raz w życiu z Dmowskim, przeciwnikiem Piłsudskiego. Powiedział mi, że Piłsudski miał „duszę wodza”. Miłość ludzi oplotła postać komendanta, brygadiera, marszałka i ta miłość była wielkim kapitałem Polski za jego życia i jest, i daj Boże, by pozostała kapitałem Polski po jego śmierci.
Stanisław Cat-Mackiewicz
Jeśli cenimy pisarstwo Mackiewicza, nie zawsze dokładnego i skrupulatnego, ale zawsze budzącego szacunek odwagą i samodzielnością sądów, możemy traktować Klucz…, klasykę naszej eseistyki historycznej, jako fragment wielkiej dzisiaj literatury wywołanej biografią Piłsudskiego i jemu poświęconej. Tak rozumiany Klucz… nie traci przydatności, nawet wówczas, gdy nie otwiera wszystkich drzwi.
prof. Rafał Habielski
Spis treści
- Z lotu ptaka
- Pochodzenie i dzieciństwo
- Rewolucjoniści rosyjscy
- Spisek na życie cesarza
- Syberia
- Renegaci
- Mendelson a Piłsudski
- Jak strzała z łuku
- Żydzi wśród socjalistów
- W podziemiach
- „Czerwona niedziela”
- Wojna japońska
- Piłsudski usunięty z PPS
- Hapon i Azef
- Rewolucja i Organizacja Bojowa
- Na krawędzi
- Orientacja austriacka
- Siły rozpędowe
- Siły hamujące
- Miłość
- Poszukiwanie klucza
- Wykaz książek wykorzystanych przy pisaniu pracy niniejszej
- Rafał Habielski
- Klucz do Mackiewicza
- Indeks nazwisk