Fidel Castro, a właściwie Fidel Alejandro Castro Ruz urodził się 13 sierpnia 1926 roku niedaleko miejscowości Biran na Kubie. Miał dwóch braci, Raula i Ramona oraz trzy siostry. Ojciec Fidela Castro był zamożnym właścicielem plantacji cukru, pochodzącym z Hiszpanii. Jego matka, Lina Ruz Gonzalez, w chwili narodzin Fidela, była służącą pierwszej ojca Fidela. Kiedy Fidel miał 15 lat, jego ojciec wziął rozwód z pierwszą żoną i poślubił matkę przyszłego przywódcy Kuby. Dwa lata później ojciec formalnie uznał go jako swojego syna i zmienił mu nazwisko z Ruz na Castro.
Fidel Castro dorastał w dostatku. Uczęszczał do szkół z internatem prowadzonych przez jezuitów. Pod koniec 1945 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Hawanie. Tam po raz pierwszy poznał lepiej ideologię lewicową, idee nacjonalizmu, socjalizmu i antyimperializmu. Był to czas, kiedy cały Trzeci Świat chłonął z niezwykłą łatwością wszystko, co szło do nich ze Związku Sowieckiego.
Polityka i rewolucja
Fidel Castro bardzo szybko zaczął angażować się politycznie. Już w 1947 roku wyjechał na Dominikanę, gdzie rebelianci próbowali obalić Rafaela Trujillo. Rok później był w Kolumbii, gdzie brał udział w antyrządowych wystąpieniach. Na Kubie Fidel związał się z ugrupowaniem Partido Ortodoxo, na czele której stał Eduardo Chibas.
Chibas chciał zostać prezydentem Kuby. Jednocześnie ostrzegał opinię publiczną przez generałem Fulgencio Batistą, który, jego zdaniem, planował powrót do władzy. Chibas zbierał również dowody na korpucję ówczesnego rządu. Z powodu braku możliwości wykazania przestępstw, popełnił samobójstwo w 1951 roku.
Chibas nie mylił się jednak, co do Batisty. W 1952 roku ten przeprowadził zamach stanu, usunął z urzędu prezydenta Carlosa Prio Socarrasa i sam ogłosił się głową państwa. Fidel Castro, który działał wówczas w partii i zamierzał kandydować do parlamentu, w chwili przewrotu wojskowego stracił wszystkie dochody.
Batista rządził Kubą twardą ręką, rozprawiał się z opozycją, ograniczał swobody obywatelskie. Jego rządy zostały jednak usankcjonowane przez Stany Zjednoczone. Dla Amerykanów Kuba była luksusowym kurortem, gdzie kwitł hazard, prostytucja i można było bez przeszkód prowadzić niejasne interesy.
Ruch 26 lipca
Fidel Castro i grupa jego współpracowników z Partido Ortodoxo sprzymierzyła się i stworzyła organizację, którą nazwali „Ruchem 26 lipca”. 26 lipca 1953 roku był dniem założenia grupy.
Ruch 26 lipca pierwszy atak przeprowadził wkrótce po powstaniu, atakując koszary wojskowe Moncada na obrzeżach Santiago de Cuba. Atak się jednak nie powiódł, Castro został schwytany i skazany na 15 lat więzienia, wraz ze swoim bratem Raulem.
Na mocy amnestii, Fidel i jego ludzie zostali zwolnieni z więzienia dwa lata później. Fidel i Raul Castro wyjechali wówczas do Meksyku, gdzie gromadzili ludzi i pieniądze na wywołanie powstania na Kubie. Spotkali tam m.in. Ernesto „Che” Guevarę, Argentyńczyka owładniętego ideą rewolucji i „wyzwolenia” narodów Ameryki Łacińskiej. Che stał się kluczową postacią na kubańskiej scenie politycznej w kolejnych latach.
2 grudnia 1956 roku Castro powrócił na Kubę na pokładzie łodzi Granma wraz z 80 rebeliantami. Grupa została szybko rozbita, ale Fidel, Raul i Che zdołali uciec. Schronili się w górach Sierra Maestra. Tam przez kolejne miesiące gromadzili ludzi i broń oraz prowadzili walki partyzanckie z siłami Batisty. Wojna domowa na Kubie trwała do 1959 roku, kiedy Fulgencio Batista uciekł na Dominikanę. Fidel Castro przejął władzę na Kubie.
Zmianę władzy musiały zaakceptować Stany Zjednoczone, choć doskonale zdawano sobie sprawę z komunistycznych sympatii nowego kubańskiego przywódcy. Castro nie ukrywał także specjalnie swojej niechęci do Waszyngtonu. Chętnie i głośno wygłaszał za to deklaracje przyjaźni ze Związkiem Sowieckim. W 1960 roku Fidel dokonał nacjonalizacji amerykańskich rafinerii na Kubie, co spotkało się z krytyką Waszyngtonu. Wtedy Castro został zauważony przez Moskwę.
W polityce wewnętrznej, Castro dążył do przeprowadzenia reformy rolnej, która miała oddawać ziemie w ręce drobnych rolników. W rzeczywistości program ten doprowadził do państwowej kontroli gruntów. Rolnicy stali się zwykłymi pracownikami rządowymi. Jednocześnie Castro bardzo szybko się „zradykalizował”. Rozpoczął walkę z wszelką krytyką wobec swojej polityki, zaczął skazywać byłych współpracowników Batisty. Na Kubie nie mogły działać media nastawione krytycznie wobec nowych władz.
Być może jedynym, ale jednak realnym osiągnięciem reżimu Castro było wybudowanie znacznej liczby szkół, skuteczna walka z analfabetyzmem oraz przyznanie wszystkim obywatelom dostępu do bezpłatnej opieki medycznej, co bardzo szybko spowodowało znaczące zmniejszenie śmiertelności noworodków.
Kryzys kubański
3 stycznia 1961 roku ustępujący prezydent USA Dwight Eisenhower zerwał stosunki dyplomatyczne z Kubą. 14 kwietnia Castro oficjalnie ogłosił Kubę państwem socjalistycznym. Trzy dni później rozpoczęła się amerykańska próba obalenia rządów Castro, zwana inwazją w Zatoce Świń. Akcja zakończyła się kompletną katastrofą, a prezydent Kennedy, który wydał na nią zgodę stanął przed trudnym dylematem. Istnienie kraju komunistycznego niemal u wybrzeży USA stanowiło potężny problem dla Waszyngtonu.
Tego samego roku Fidel Castro ogłosił się marksistą-leninistą i przekazał, że rząd kubański przyjmuje komunistyczną politykę gospodarczą i polityczną. W lutym 1962 roku USA nałożyły na Kubę pełne embargo gospodarcze.
Do dalszych spięć na linii Waszyngton – Hawana doszło już niebawem. Związek Sowiecki, który nawiązywał z Kubą coraz bardziej ścisłą współpracę, planował rozmieścić na Kubie wyrzutnie pocisków nuklearnych (kryzys kubański). Kiedy sprawa wyszła na jaw, Kennedy nałożył na Kubę blokadę morską i zażądał usunięcia konstrukcji z wyspy. Jednak w tym czasie sowieckie statki wiozące pociski były już w drodze na Kubę. Były to dni pełne napięcia, kiedy świat faktycznie stanął u progu wojny. Ostatecznie przywódca ZSRS Nikita Chruszczow zdecydował wycofać swoje okręty.
Fidel Castro miał ambicje udowodnić wszystkim, zwłaszcza Stanom Zjednoczonym, że jego wpływy są szerokie, a Hawana posiada kontakty na całym świecie. Kuba zaczęła więc wspierać różne lewicowe rebelie. W styczniu 1966 roku Castro założył Organizację Solidarności z Ludami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej, aby promować rewolucję i komunizm na trzech kontynentach. W latach 70. Castro prezentował się jako czołowy rzecznik krajów Trzeciego Świata, udzielając wsparcia militarnego siłom prosowieckim m.in. w Angoli, Etiopii i Jemenie (ale także w wielu innych krajach).
Wszystkie ekspedycje zagraniczne, wielomilionowa pomoc zbrojna, ale także gospodarcza dla najbiedniejszych krajów świata, kosztowała Kubę tak wiele, że w końcu doprowadziło to do ekonomicznej zapaści. Nawet wówczas, kiedy doskonale było wiadomo, że szerzenie komunistycznych ideałów zagranicą przynosi Fidelowi same gospodarcze straty, on i tak nie zrezygnował z tego kierunku polityki.
Sytuacja mieszkańców Kuby pogarszała się z roku na rok. Każdego miesiąca setki osób próbowały opuścić wyspę. Tych, którym się to nie udało, Castro skazywał na śmierć. Dokładna liczba ofiar reżimu Fidela Castro wciąż nie jest znana, ale niektórzy historycy szacują, że tylko do końca lat 80. zginęło na Kubie kilkadziesiąt tysięcy osób.
Sytuacja Kuby, jak wielu innych państw uzależnionych od pomocy finansowej, ale i ideologicznego wsparcia ZSRS, pogorszyła się zdecydowanie w chwili, kiedy Związek Sowiecki upadł. Słaba kubańska gospodarka znalazła się w ruinie, ludzie masowo tracili pracę.
Od połowy lat 90. Castro zmienił nieco swoja taktykę. Wprowadził quasi-rynkową gospodarkę, uznał amerykańskiego dolara jako walutę legalną na Kubie, zachęcał inwestorów z całego świata do prowadzenia biznesów w swoim kraju. Otworzył także wyspę na turystów.
Na Kubie, z jednej strony funkcjonowała darmowa opieka medyczna oraz szkoły, a ludzie płacili niewielkie czynsze za mieszkania. Z drugiej strony ludzie dostawali głodowe pensje, ceny żywności i wszelkich innych artykułów były bardzo wysokie, nie funkcjonował poprawnie internet, ograniczano dostawy prądu.
W 2006 roku Castro wyznaczył swego brata Raula na swojego następcę. Fidel Castro pojawiał się w mediach coraz rzadziej. Zaczęto spekulować na temat jego stanu zdrowia i przyszłości Kuby po jego śmierci. W lutym 2008 roku Raul Castro został wybrany prezydentem Kuby.
Fidel przeszedł na emeryturę, zaczął pisać swoje wspomnienia oraz artykuły, które ukazywały się w prasie. W 2012 roku spotkał się jeszcze z papieżem Benedyktem XVI, a trzy lata później z papieżem Franciszkiem.
Fidel Castro zmarł 25 listopada 2016 roku w wieku 90 lat. W jego pogrzebie wzięło udział wielu przywódców, m.in. Nicolas Maduro z Wenezueli, Evo Morales z Boliwii, Jacob Zuma z RPA i Robert Mugabe z Zimbabwe.
Czytaj też:
Kryzys kubański. Czy Amerykanie planowali zaatakować Kubę?Czytaj też:
John F. Kennedy. Kolejny prezydent Stanów Zjednoczonych, który zginął w zamachuCzytaj też:
SALT, zimna wojna i ograniczenie zbrojeń. Na co liczyły USA i ZSRS?