Adam Loret – wzór polskich leśników

Dzieciństwo i młodość

Adam Loret urodził się w 26 grudnia 1884 roku w Jaśle. Ojciec, Sydon Karol Loret był inżynierem kolejnictwa i absolwentem Politechniki Wiedeńskiej, a starszy brat, Sydon Maciej - historykiem, naukowcem, profesorem i dyplomatą, który pozostawił po sobie imponujący dorobek naukowy, dotyczący stosunków polsko-watykańskich. Co ciekawe, rodzina Loretów wywodziła się z francuskich hugenotów, wyznawców kalwinizmu.

Loretowie nie byli przywiązani do jednego miejsca, ponieważ praca Sydona Karola – na trasach budowy linii kolejowych – wymagała częstych przeprowadzek. Młody Adam pobierał nauki od rodziców, a później najętych nauczycieli i korepetytorów. Po maturze rozpoczął studia leśne we Lwowie, w Krajowej Szkole Gospodarstwa Lasowego, a po dwóch latach przeniósł się do Akademii Leśnej w Tharandcie, niedaleko Drezna.

Od lasów prywatnych do państwowych

Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w biurze urządzania lasu, a następnie pracował jako technik leśny, kierownik urządzania lasu i zarządca lasów prywatnych hr. Branickich w Suchej koło Żywca. Kolejnym etapem rozwoju kariery zawodowej było objęcie stanowiska p.o. naczelnika Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Warszawie, a następnie otrzymał nominację na naczelnika, a po kilku latach, w 1925 roku, dyrektora nowo utworzonej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie.

Co zaważyło o jego awansie i przejściu z lasów prywatnych do państwowych? Być może, jak wskazują autorzy opracowań historycznych o życiu Adama Loreta, zaważyły o tym rekomendacje polityczne obozu Piłsudskiego lub poparcie udzielone przez wpływową rodzinę Branickich lub Związek Zawodowy Leśników, do którego należał. Trudno jednak jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie.

Minister rolnictwa zlecił Loretowi przeprowadzenie inspekcji wszystkich lasów państwowych i przeprowadzenie zmian w zarządzaniu i funkcjonowaniu administracji i gospodarce lasów należących do Skarbu Państwa. W jego opinii, dla osiągnięcia z lasów największego dochodu, przy jednoczesnym zachowaniu ich ciągłości i trwałości użytkowania, konieczne jest przejęcie ich przez administrację lasów państwowych.

„Tylko państwo jest w stanie gospodarować lasami”

Był zwolennikiem objęcia przez państwo ścisłej kontroli nad całą gospodarką leśną kraju. Słynął zresztą z powiedzenia, że „tylko państwo, jako właściciel, jest w stanie gospodarować lasami, uwydatniając wszystkie ekonomiczne, przyrodnicze i kulturowe korzyści płynące z nich dla kraju”.

Pod koniec 1930 roku prezydent wydał rozporządzenie w sprawie utworzenia Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych, co oznaczało bezpośrednią podległość ministrowi rolnictwa, z wyłączeniem tych lasów spod zarządu Departamentu Leśnictwa. Jednocześnie Adam Loret został powołany na kierownika Dyrekcji Naczelnej LP, a leśnictwo państwowe zostało przekształcone w odrębną organizację gospodarczą z własną dyrekcją, budżetem i funduszem inwestycyjnym. Wraz z wejściem w życie nowej organizacji, Loret został przez głowę państwa mianowany na dyrektora naczelnego Lasów Państwowych i tak pozostało aż do dnia, w którym wybuchła II Wojna Światowa.

Osiągnięcia zawodowe

Adam Loret dokonał m.in. inwentaryzacji zasobów leśnych, likwidacji umów z przedsiębiorstwami prywatnymi, w tym z angielską firmą „The Century European Timber Corporation” na eksploatację Puszczy Białowieskiej, doprowadził ponadto do przejęcia użytkowania lasu i sprzedaży drewna przez administrację lasów państwowych, a także podjęcia przez nią przerobu drewna. Zorganizował również eksport materiałów drzewnych, powołując do życia przedsiębiorstwo Polska Agencja Drzewna „Paged” i doprowadził do budowy portu drzewnego w Gdyni.

Jego działalność budziła wiele kontrowersji i często był atakowany za prowadzoną politykę nie tylko przez prywatnych przedsiębiorców leśnych i drzewnych, finansowanych przez kapitał krajowy i zagraniczny, ale też przeciwników etatyzmu oraz Najwyższą Izbę Kontroli. Jego strategia przyniosła jednak zamierzone rezultaty – Adam Loret doprowadził do zwiększenia dochodowości lasów państwowych. Zyskał uznanie międzynarodowych kół gospodarczych i finansowych, a jego osiągnięcia zyskały miano „małego cudu gospodarczego”.

Warto wiedzieć, że w 1935 roku parki narodowe i rezerwaty przyrody obejmowały prawie 35 tys. ha i prawie wszystkie znajdowały się w administracji Lasów Państwowych. Co więcej, Białowieski Park Narodowy utworzono również ze środków LP. Inicjatywy podejmowane przez Adama Loreta sprawiły, że zaczął być uważany za twórcę nowoczesnej administracji leśnej okresu międzywojennego oraz współautor wzrostu powierzchni Lasów Państwowych, a samą instytucję postrzegano natomiast jako prężną firmę o rosnącym potencjale finansowym i kadrowym – a co za tym idzie – cieszącą się prestiżem.

Wojna i internowanie

We wrześniu 1939 roku Adam Loret otrzymał propozycję opuszczenia Polski i wyjazdu do Rumunii, z której jednak nie skorzystał. Wraz z grupą leśników ewakuował się na wschód. 17 września został pojmany wraz ze współtowarzyszami przez oddział wojsk radzieckich we wsi Naliboki, a później został internowany do Związku Radzieckiego. Po przesłuchaniach w przejściowym więzieniu w Nowogródku, trafił do więzienia NKWD w Mińsku. Wciąż niewyjaśnione pozostają data oraz okoliczności jego śmierci.

Jak wynika z ostatniej ze znanych i wiarygodnych informacji o dalszych losach Adama Loreta, opierającej się na relacji współwięźnia, senatora Konstantego Rdułtowskiego, dyrektor naczelny LP przynajmniej do 1940 roku przebywał w mińskim więzieniu. Wiadomo jedynie, że Loret był dla władz sowieckich ważnym więźniem, a wśród internowanych i aresztowanych przedstawicieli najwyższego szczebla polskiej administracji, nie było zbyt wielu tak blisko związanych z obozem rządowym.

Niespodziewane wkroczenie armii niemieckiej na okupowane ziemie wschodnie zaważyły na decyzji o likwidacji sowieckich więzień i przeniesieniu osadzonych w głąb ZSRR. Wiele wskazuje na to, że Adam Loret padł ofiarą zbiorowej zagłady więźniów w Mińsku – co mogło nastąpić 25 lub 26 czerwca 1941 roku.

Odznaczenia

W czasach PRL pierwszy dyrektor naczelny Lasów Państwowych, podobnie jak wielu innych wybitnych Polaków, był postacią pomijaną w opracowaniach historycznych. Dopiero po 1989 roku, na fali transformacji ustrojowej, przywrócono pamięć o człowieku, który stał się wzorem męczeństwa dla polskich leśników. Po śmierci odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jego osobę upamiętnia także Nagroda Lasów Państwowych imienia Adama Loreta wręczana od 2001 roku.