Boże Narodzenie w Cerkwi Prawosławnej i dla Kościoła Grekokatolickiego przypada 7 stycznia, 13 dni po Bożym Narodzeniu w Kościele Katolickim. Ta różnica wynika ze stosowania dwóch odmiennych kalendarzy. Katolicy (a współcześnie także część prawosławnych) stosują się do kalendarza gregoriańskiego (tzw. nowego stylu), który został wprowadzony przez papieża Grzegorza XIII w 1582 roku. Cerkiew pozostała zaś przy tzw. starym stylu, czyli kalendarzu juliańskim.
Święta Bożego Narodzenia poprzedza czterdziestodniowy post, zwany Postem Filipowym (Filippowka), który zaczyna się 27 listopada (14 listopada według starego stylu). Jest to surowy post, w czasie którego nie można spożywać żadnych potraw mięsnych oraz nabiału. Tylko w określone dni dozwolone jest jedzenie ryb. Wigilia jest dniem postu ścisłego i właśnie postne potrawy przygotowuje się na wigilijną kolację.
Prawosławne tradycje wigilijne
W ostatnich latach także do wielu prawosławnych i grekokatolickich domów dotarł zwyczaj ubierania choinki, wręczania prezentów oraz śpiewania kolęd.
Prawosławne tradycje wigilijne i bożonarodzeniowe są bardzo bogate. Podobnie, jak katolicy, wierni prawosławni i grekokatoliccy w Polsce spożywają także uroczystą wieczerzę w Wigilię Bożego Narodzenia, czyli 6 stycznia.
W pomieszczeniu, gdzie odbywa się wieczerza umieszcza się ikonę Narodzenia Chrystusa. Niekiedy w rogu pokoju stawia się ponadto snopek siana, który ma zapewnić domownikom chleb przez cały rok.
Wieczerzę spożywa się na stole przykrytym białym, haftowanym obrusem (perebor). Na nim ustawia się kubek wypełniony zbożem z dodatkiem miodu, w którym umieszcza się woskową świecę. Kolacja rozpoczyna się od połamania się chlebem – prosforą. Później wszyscy odmawiają modlitwę, najczęściej Ojcze Nasz.
Kolacja wigilijna składa się z dwunastu postnych potraw. W wielu domach najważniejszą potrawą, która zajmuje centralne miejsce na stole jest kutia złożona z pszenicy, miodu i maku. Inne ważne w czasie prawosławnej i grekokatolickiej wieczerzy wigilijnej potrawy to m.in. kisełycia (łemkowski żur owsiany podawany z gotowanymi, tłuczonymi ziemniakami), barszcz z uszkami lub fasolą, zupa fasolowa, grochowa i grzybowa, pierogi z kapustą i grzybami oraz z suszonymi śliwkami, śledzie, pstrągi i karp w galarecie, kolandynki (pierożki z makiem lub surowymi gruszkami), kisiel z owsa oraz kompot z suszu. Na stole muszą znaleźć się ponadto: chleb (symbol pożywienia), czosnek (symbol zdrowia), sól (symbol obfitości) oraz miód (symbol powodzenia).
Oprócz tradycji kultywowanych w domach, Cerkiew Prawosławna oraz Grekokatolicy, celebrują Boże Narodzenie poprzez udział w uroczystych liturgiach i nabożeństwach.
„Całonocne Czuwanie przed świętem Bożego Narodzenia zaczyna się od wielkiego powieczerza (w którym jednakże, inaczej niż zwykle, opuszcza się modlitwy końcowe) – zamiast wieczerni, która już była odprawiana wraz z Liturgią. W tym nabożeństwie Kościół swą radość wyraża w szczególności poprzez intonowanie proroczej pieśni Z nami Bóg (S nami Boh). Po odśpiewaniu wielkiej doksologii (sławosłowije wielikoje) odprawiana jest litija z błogosławieniem chleba, pszenicy, wina i oleju, następnie zaś odprawia się jutrznię (utrienia). Podczas Świąt Bożego Narodzenia – nawet gdyby przypadały na środę lub piątek – odstępuje się od wszelkich postów”. (prawoslawie.pl)
Pierwszego dnia świąt Bożego Narodzenia w Cerkwi i Kościele Grekokatolickim odprawiana jest Liturgia św. Bazylego Wielkiego. Drugiego i trzeciego dnia Świąt Liturgia św. Jana Chryzostoma. Pierwszy dzień Bożego Narodzenia jest poświęcony narodzeniu Jezusa Chrystusa, drugi – Najświętszej Maryi Pannie, a trzeci pierwszemu męczenników św. Stefanowi.
Czytaj też:
Dania wigilijne. Tradycyjne dania i kilka zapomnianych przepisówCzytaj też:
Choinka – historia, tradycje. Skąd wzięła się choinka?