Okopy Świętej Trójcy wybudowane zostały w 1692 roku przez hetmana Stanisława Jana Jabłonowskiego z rozkazu króla Jana III Sobieskiego.
Budowa twierdzy
Budowa umocnień w tym miejscu rzeki Dniestr, u ujścia rzeki Zbrucz rozpoczęła się już w 1664 roku. Twierdzę, nazwaną później Okopami Świętej Trójcy budować zaczęto 25 marca 1692 roku. Ujście Zbrucza do Dniestru było newralgicznym punktem na mapie Rzeczpospolitej. Miejsce to znajdowało się niespełna 7 kilometrów od Chocimia i 19 kilometrów od Kamieńca Podolskiego – twierdz zajmowanych przez Turków. Okopy Świętej Trójcy, razem z twierdzą Szaniec Panny Marii miały kontrolować ruchy wojsk tureckich. Miejsce to – u zbiegu dwóch rzek – było dla powstania twierdzy niezwykle dogodne. Rzeki stanowiły naturalną barierę przed atakiem wrogów.
Fundatorem i pomysłodawcą był hetman wielki koronny Stanisław Jan Jabłonowski. Rozkaz utworzenia nad ujściem Zbrucza umocnień wydał Jan III Sobieski, którego Jabłonowski przekonał do swojego pomysłu. Budowa trwała około 6 tygodni.
Okopy Świętej Trójcy zostały zaprojektowane przez przez Tylmana z Gameren, architekta pochodzącego z Niderlandów, projektanta m.in. pałacu Krasińskich w Warszawie i pałacu Branickich w Białymstoku.
Do wnętrza Okopów prowadziły dwie bramy: Brama Lwowska i Brama Kamieniecka. „Obie bramy stanowiły dwupiętrowe budynki wysokości pięciu metrów, budowane z kamienia na planie prostokąta. Długość Kamienieckiej wynosi nieco ponad dwanaście metrów, szerokość zaś osiem, podczas gdy długość Lwowskiej to nieco ponad dziesięć, a szerokość osiem metrów. Odległość między bramami wynosi 480 metrów”. (histmag.org)
W 1692 roku załoga twierdzy liczyła łącznie około 4 tysiące żołnierzy. Dowodzącymi byli oberszter Michał Brandt oraz Jakub Kalinowski. Część załogi z Okopów została przeniesiona półtora roku później do wybudowanej właśnie twierdzy Szaniec Panny Marii pod Wasiliowem.
Służba w Okopach nie była łatwa, a warunki życia w twierdzy dość surowe, dlatego zakładano, iż żołnierze stacjonować będą tam tylko pół roku, a później będą zastępowani przez innych żołnierzy. Stacjonujący w Okopach otrzymywali specjalny dodatek do żołdu. Do ich zadań należało nękanie wojsk tureckich stacjonujących w Chocimiu i Kamieńcu. Polska załoga skutecznie odcinała tureckie szlaki zaopatrzeniowe i wyprowadzała ataki sięgające nie raz aż pod Kamieniec Podolski.
Okopy Świętej Trójcy straciły na znaczeniu po 1699 roku, kiedy Rzeczpospolita odzyskała Kamieniec Podolski. na mocy traktatu w Karłowicach.
Konfederacja barska
W roku 1700 król August II Mocny nadał prawa miejskie znajdującej się wokół Okopów osadzie. Miasto lokowano na prawie magdeburskim, osiedliły się tam rodziny szlacheckie, które wcześniej utraciły swoje ziemie w wyniku ataków Turcji.
Okopy Świętej Trójcy przez lata niszczały. Funkcje obronne pełniły jeszcze raz, w 1769 roku w czasie konfederacji barskiej. To tam bronił się przed Rosjanami Kazimierz Pułaski ze swoimi ludźmi. Obrona Okopów trwała kilka godzin. Poległo wówczas 200 polskich obrońców. Część, wraz z Pułaskim, przeprawiła się przez Dniestr i ocaliła życie.
„Zygmunt Krasiński, który oglądał Okopy jako chłopiec, umieścił w nich akcję »Nieboskiej Komedii«. Poetycki opis umocnień zawarty jest w prologu do części czwartej utworu”. (histmag.org)
Renowację Okopów Świętej Trójcy przeprowadzono dopiero na początku XX wieku. Pracami kierował wówczas hrabia Mieczysław Dunin-Borkowski. W okresie międzywojennym, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, istniała tam strażnica Korpusu Ochrony Pogranicza, która podlegała Podolskiej Brygadzie KOP.
Wybudowany w roku 1700 barokowy kościół pw. Świętej Trójcy w Okopach, który został zrujnowany przez Ukraińską Powstańczą Armię w 1943 roku, został odbudowany w 2012 roku. Dziś to kościół rzymskokatolickiej parafii Trójcy Przenajświętszej w Okopach Świętej Trójcy.
Czytaj też:
Konfederacja barska – dobre intencje czy pogrzeb Rzeczpospolitej?Czytaj też:
Anna Dorota Chrzanowska. Jak kobieta odparła najazd TurkówCzytaj też:
QUIZ: Kozacy zaporoscy: fakty i legendy. Sprawdź, co o nich wiesz