Konferencję otworzył prof. Andrzej Zybertowicz referatem „Odmowa wiedzy – przypadek Okrągłego Stołu”. Naukowiec mówił, że okrągłostołowe rozmowy stanowiły proces wzajemnej legitymizacji elit komunistycznych z wybraną grupą opozycji.
– W przypadku opozycji mieliśmy do czynienia z uzurpacją reprezentatywności. Długa lista środowisk opozycyjnych w ogóle przy Okrągłym Stole nie była obecna. Natomiast wąska część działaczy, która ewoluowała później jako lewica liberalna, decydowała o kierunku rozmów, by następnie stać się jednym z kluczowych beneficjentów zmian. Później to środowisko zajęło hegemoniczną pozycję w przestrzeni komunikacji masowej, przez lata wytwarzając narrację, która powstrzymywała całe pokolenia badaczy od zaglądania za kulisy transformacji.
Prof. Zybertowicz podkreślił również potrzebę badań i syntetycznego opracowania skali współpracy z tajnymi służbami PRL wszystkich osób, które uczestniczyły w obradach Okrągłego Stołu, a później piastowały funkcje wojewodów, posłów, ministrów, wiceministrów od sejmu kontraktowego do dziś.
– Jaka była skala byłych tajnych współpracowników, kontaktów operacyjnych piastujących ważne funkcje polityczne w kolejnych rządach III RP? Dopiero mając taką statystykę można przystąpić do analizy socjologicznej, analizy sieciowej – zaznaczył badacz.
Z kolei prof. Paweł Kowal mówił o taktyce i strategii obozu władzy w końcu lat 80., a prof. Antoni Dudek skupił się na sporach wewnątrz pierwszych rządów III RP na temat głównych kierunków polityki gospodarczej.
W założeniu Instytutu Pamięci Narodowej konferencja miała pokazać okres zmian ustrojowych w Polsce w innym, nie tylko historycznym, aspekcie. W naukowej debacie uczestniczyli m.in. socjolodzy, prawnicy, politolodzy, a nawet kryminolodzy. – Konferencja pozwoliła nam bardzo kompleksowo, także na poziomie gospodarki czy socjologii, ujrzeć ogrom zmian, które przyniosła transformacja ustrojowa we wszystkich w zasadzie aspektach życia – podkreśla dr Mateusz Szpytma, wiceprezes IPN.
Wydarzenie zorganizowano w 30. rocznicę wyborów czerwcowych.
