W ostatnią sobotę w Płocku odbył się koncert „KL Gusen - Twórczość wydarta niepamięci” z udziałem grona artystów, utalentowanej młodzieży z Zespołu „Dzieci Płocka”, i w oryginalnej oprawie muzycznej Płockiej Orkiestry Symfonicznej. Ta muzyczno-literacka opowieść o KL Gusen, przedstawiona od strony twórczości obozowej, zwieńczyła oficjalnie pierwszą część prac nad projektem „O wielkiej silnej Polsce marzę”, którego celem jest krzewienie pamięci o historii austriackiego obozu z wykorzystaniem dziedzictwa zachowanego w publicznych i prywatnych archiwach. Całe przedsięwzięcie realizowane jest przez Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu „Dzieci Płocka”, przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury ze środków programu „Kultura w Sieci”.
W ramach projektu, oprócz wspomnianego koncertu, odnaleziono oraz przygotowano na nowo do publikacji utwory obozowe (w tym powstałe w Gusen kompozycje muzyczne), a także wydano unikalny ebook z poezją obozową oraz audiobook w języku polskim, angielskim i niemieckim. W założeniu, repozytorium ma być stale uzupełniane. Jego zawartość, bogato ilustrowana z opisem źródłowym, jest udostępniona na stronie www.gusen.pl.
Istotą projektu jest ukazanie znaczenia pierwiastka kulturowego w ruchu oporu oraz walce z okupantem, a jednocześnie odzyskanie i popularyzacja niematerialnego testamentu więźniów. Jak wskazuje pomysłodawca i koordynator akcji - dr Tadeusz Milke: „Poezja i muzyka w Gusen odegrały rolę szczególną w samoobronie przed zniewoleniem i eksterminacją”. Zgodnie z określeniem przytaczanym przez Krzysztofa Dunin Wąsowicza były one „antytrucizną przeciwko śmierci” lub „witaminą L i Z” (Lerne und Zukunft - Nauka i Przyszłość). Wiersze i pieśni musiały mieć duży ładunek duchowy i emocjonalny, tak aby równoważyć bezsens obozowego życia.
Na dorobek literacki Gusen składa się około czterysta wierszy, jedna powieść i kilka krótkich utworów prozaicznych oraz ponad czterdzieści pieśni i szereg dzieł instrumentalnych, napisanych i skomponowanych przez więźniów.
Większość twórczości wykorzystanej w ramach projektu pochodzić będzie z prywatnego archiwum Druha Wacława Milke, jednego z najdłużej osadzonych w Gusen więźniów i w znacznej części dotychczas nie była ona upowszechniana. Posiadane materiały - będące niejednokrotnie jedynym zapisem najbardziej osobistej poezji recytowanej pierwotnie na tajnych spotkaniach w Gusen, a później na spotkaniach klubów byłych więźniów - są dziś jedynym testamentem i głosem zapomnianej społeczności więźniarskiej.
Trzeba podkreślić, że głównym celem stworzenia obozu Gusen było właśnie wyniszczenie polskiej inteligencji i osób, których patriotycznej działalności bali się hitlerowcy. Skoncentrowanie w jednym obozie wielu wybitnych twórców i animatorów przedwojennego życia kulturalnego: pisarzy, muzyków, dziennikarzy, instruktorów harcerskich itp. nie mogło pozostać obojętne dla codziennego życia w obozie. Wśród osób, które należy wymienić, a zarazem przypomnieć na łamach wspomnianych wydawnictw projektowych, są m.in.: Tadeusz Faliszewski, Stanisław Grzesiuk, Konstanty Ćwierk, Gracjan Guziński, Lubomir Szopiński, Stefan Niewiada, Mieczysław Paszkiewicz, Włodzimierz Wnuk, Grzegorz Timofiejew, Zdzisław Wróblewski oraz wielu innych.
„Twórczość obozowa, komponowana i przemycana mimo groźby śmierci, choć pełna boleści, niosła nadzieję, że wolna Polska nastąpi. Marzenie ziściło się, a naszym - kolejnego pokolenia - zadaniem jest tą wolność kontynuować, pamiętając o daninie krwi i godności rodaków z czasów II Wojny Światowej, także tych z obozu Gusen” - podkreśla T. Milke, wyjaśniając, że ebooki oraz audiobooki „to swoisty symboliczny hołd wobec heroizmu wszystkich gusenowskich jenców, którzy kreśląc słowa i nuty na resztkach papieru po workach cementowych kultywowali wiarę w niepodległość”.
Przedsięwzięcie ma również znaczenie w kontekście starań Polski o przywrócenie należnej pamięci obszarowi pozostałemu po obozie KL Gusen, który w chwili obecnej przekształcony zostaje w osiedle domów jednorodzinnych.
Wiersze i muzyka powstałe w obozie, w zestawieniu z brakiem materialnych dowodów zbrodni składają się na poetycką monografię obozu - o martyrologii więźniów, ich najbardziej nieraz intymnych wzruszeniach, pracy i marzeniach. Poezja obozowa jest to jednocześnie świadectwo duchowego hartu ludzi, którzy w najcięższych warunkach egzystencji bronili wiary w ludzką dobroć, manifestowali swoją godność, deklarowali wierność wartościom moralnym, uznanym za nieodzowne atrybuty człowieczeństwa.
Jak puentuje koordynator projektu - „jestem przekonany, że projekt w swoim wymiarze edukacyjnym, pokazując młodszym pokoleniom z jakim poświęceniem utrwalano wspomnienie i brzmienie Polski, przysłuży się odzyskiwaniu pamięci o dramacie obozu w Gusen".