Od konkubiny do cesarzowej
  • Maria KądzielskaAutor:Maria Kądzielska

Od konkubiny do cesarzowej

Dodano: 
Cesarzowa Cixi
Cesarzowa Cixi Źródło: Wikimedia Commons / Domena publiczna
TERAZ AZJA | Ważne role polityczne w chińskiej historii nie odgrywali jedynie mężczyźni. Cała druga połowa XIX wieku zdominowana jest przez rządy niezwykle charyzmatycznej cesarzowej Cixi, znanej również jako Cesarzowa Orchidea lub Stara Budda.

Zaczynała od roli nałożnicy na dworze cesarza Xianfenga. Pochodziła z rodziny mandżurskiej, odebrała zatem odmienne wychowanie od tradycyjnie chińskiego. Nie miała krępowanych stóp, a jej rodzice kładli duży nacisk na edukację. Posiadała umiejętności czytania i pisania w języku Chińczyków Han. Plotka głosi, że przyciągnęła uwagę władcy pięknym śpiewem. W 1856 roku urodziła syna, późniejszego cesarza Tongzhi i od tego momentu zaczęła się piąć w hierarchii dworskiej. Jako matka następcy tronu została wyniesiona do godności cesarzowej matki i usunęła w cień pozostałe konkubiny oraz pierwszą żonę cesarza, która była bezpłodna.

Największą siłą kobiety jest edukacja

Kiedy cesarz zachorował, to ona pomagała mu wypełniać cesarskie obowiązki w zarządzaniu państwem. Z uwagi na swoje wykształcenie czytała i oceniała dokumenty państwowe. W pewnym momencie to ona zaczęła podejmować główne decyzje polityczne. W tym czasie trwała druga wojna opiumowa, a brytyjscy żołnierze wdarli się do Zakazanego Pałacu w Pekinie, zrabowali go i spalili Pałac Letni. Była to wielka strata kulturowa, gdyż początki tej rezydencji sięgały XII wieku. Ten akt wandalizmu uderzył jednak przede wszystkim w dumę Chińczyków, którzy spalenie Pałacu Letniego wspominają do dziś. Zaledwie rok po zakończeniu wojny w 1861 roku w wyniku problemów zdrowotnych i alkoholowych niespełna trzydziestoletni cesarz Xianfeng odszedł do Żółtych Rzek.

Po śmierci cesarza, Cixi wywalczyła pozycję równoprawnej drugiej wdowy i zawiązała sojusz z cesarzową Zhen (pierwszą żoną). We dwie aresztowały regentów wyznaczonych przez Xianfeng i przejęły władzę w państwie, stając się prawnymi opiekunkami pięcioletniego następcy tronu. Cixi rządziła niemal samodzielnie, opanowując do perfekcji sieć pałacowych intryg i podporządkowując sobie wszystkich eunuchów, którzy pełnili role jej doradców.

Zabić własnego syna?

Gdy cesarz Tongzhi osiągnął pełnoletniość okazał się słaby i chorowity. Zaniedbywał obowiązki władcy na rzecz przyjemności – kobiet i opium. W 1872 roku poślubił księżniczkę Alutę, co spowodowało konflikt z matką. Aluta była osobą niezależnie myślącą, nakłaniała cesarza do wdrażania reform i zakończenia polityki izolacjonizmu Chin. Młody Tongzhi próbował wybić się na niezależność, przejmując pełnię władzy. Jednak 1875 roku zmarł na ospę lub syfilis, bądź według innych przekazów został otruty, nie pozostawiając po sobie potomka. Ciężarna Aluta umarła w niewyjaśnionych okolicznościach, rzekomo z żalu popełniając samobójstwo.

Cixi straciła funkcję cesarzowej matki, co jednak nie skłoniło jej do oddania władzy. Wraz ze wsparciem armii osadziła na tronie swojego 4-letniego siostrzeńca Guangxu, w imieniu którego ponownie objęła regencję. Otaczała się konserwatywną elitą mandżurską, rządziła twardą ręką, izolując Chiny od Zachodu. Cechowało ją przekonanie o wyższości kultury chińskiej nad brytyjską czy francuską, przez co nie pozwalała na wdrażanie zachodnich nowości technicznych. Środki publiczne przeznaczone na budowę floty cesarzowa przeznaczyła na odbudowę Pałacu Letniego. Cała inwestycja pochłonęła 100 milionów taeli i zrujnowała chiński skarb. Jednak chciała tym samym przywrócić Chinom ich utraconą godność.

Modernizacja państwa

Gdy cesarz Guangxu osiągnął pełnoletniość, cesarzowa Matka wycofała się z życia politycznego i zamieszkała w okazałym Pałacu poza Pekinem. Gdy jednak w 1898 roku młody władca uległ wpływom zewnętrznym i niemal scedował suwerenność Chin na Japonię, Cixi powróciła do polityki. Uwięziła Guangxu w odbudowanym Pałacu Letnim i ponownie przejęła władzę. Pomimo zaawansowanego wieku musiała mierzyć się z ogromnymi wyzwaniami politycznymi, z których największym było powstanie bokserów w 1900 roku. W efekcie bunt został stłumiony przez zachodnie wojska, co spowodowało radykalną zmianę w jej polityce zagranicznej. Skończyła z izolacjonizmem Chin. Wtedy po raz pierwszy oficjele z Europy byli zapraszani do Zakazanego Miasta, a chińscy urzędnicy zaczęli wyjeżdżać do Japonii i do Europy. Zezwoliła na otwarcie szkół, modernizację armii i budowę kolei. Cixi zakazała niezwykle okrutnej formy egzekucji w postaci „kary tysiąca cięć” oraz praktyki krępowania stóp dziewczynkom. Rozwinęła również handel zagraniczny, dyplomację i zrewolucjonizowała system edukacji. Zaczął się okres modernizacji Państwa Środka.

Władczyni zmarła 15 listopada 1908 roku w wieku 73 lat. Stało się to dzień po śmierci cesarza Guangxu, który prawdopodobnie został otruty. Choć jej postać do dziś dzień budzi ogromne kontrowersje, to była to z pewnością jedną z najciekawszych i najbardziej wpływowych kobiet XIX wieku. Często porównywała się do królowej Wiktorii, pisząc o sobie w taki sposób: „Myślę często, że na świecie nie ma chyba kobiety mądrzejszej ode mnie. Choć słyszałam wiele o królowej Wiktorii, wciąż nie sądzę, by jej życie było w połowie tak ciekawe i urozmaicone jak moje. Spójrz na mnie, ode mnie zależy los 400 milionów ludzi”.

Do dziś pozostaje przedmiotem sporu, czy jej rządy opóźniły upadek Chin w Wiek Upokorzenia, czy się do tego przyczyniły. Cztery lata po jej śmierci dynastia Qing upadła, a Chiny utracił swoją suwerenność na rzecz Japonii. Jedno jest pewne, że w świecie zdominowanym przez mężczyzn, Cixi okazała się absolutnym ewenementem. Jako pierwsza władczyni Chin została sfotografowana i podróżowała pociągiem. W 1903 została sportretowana przez amerykańską malarkę Katherine Carl. Do dziś jej postać stanowi inspirację dla historyków, pisarzy i artystów. Amerykańska pisarka i laureatka nagrody Nobla Pearl S. Buck uwieczniła Cixi w wybitnej powieści „Cesarzowa”.

Czytaj także