Nabożeństwo majowe. Nie tylko polska tradycja

Nabożeństwo majowe. Na czym polega?

Odprawiane jest przez cały maj, w godzinach wieczornych. Miejscem modlitewnych spotkań jest nie tylko kościół; wierni gromadzą się także przy kapliczkach, przydrożnych figurkach czy krzyżach. Najistotniejszym elementem nabożeństwa majowego – jest Litania Loretańska, XII-wieczny hymn na cześć Maryi. Usłyszymy też Antyfonę i maryjne pieśni. W kościołach na nabożeństwo składa się również rozważanie majowe i błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem. Wszystko ku chwale Niepokalanej Matki Chrystusa, zgodnie ze słowami polskiej pieśni " i co czuje i co żyje, niech z nami sławi Maryję".

Litania loretańska

Litania Loretańska, czyli Litania do Najświętszej Maryi Panny, w której wymieniane są kolejne tytuły Maryi, jest jedyną litanią maryjną uznaną przez Kościół. Jej początki najprawdopodobniej sięgają XII wieku we Francji, ale nazwa pochodzi od włoskiej miejscowości Loreto, gdzie była niezwykle popularna w XV wieku. W 1587 r. Litanię loretańską zatwierdził papież Sykstus V, przypisując do niej odpusty. W 1631 r. Święta Kongregacja Obrzędów ujednoliciła modlitwę i zakazała dokonywania w tekście samowolnych zmian. Na przestrzeni lat w litanii pojawiły się nowe wezwania: Królowo Różańca Świętego (1675), Królowo bez zmazy pierworodnej poczęta (1846), Matko Dobrej Rady (1903), Królowo pokoju (1917), Królowo Wniebowzięta (1950), Matko Kościoła (1980), Królowo Rodziny (1995) i trzy kolejne w roku 2020: Matko miłosierdzia, Matko nadziei, Pociecho migrantów – wszystkie za aprobatą Kościoła.

W Polsce mamy o jedno wezwanie więcej. Po zatwierdzeniu przez Stolicę Apostolską uroczystości Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, za zgodą papieża Piusa XI, do Litanii dołączono wezwanie Królowo Polski (1923). W obecnym kształcie Litania loretańska ma 55 wezwań do Matki Bożej.

Nabożeństwo majowe. Historia

Struktura nabożeństwa majowego powstała w XVIII wieku, ale jego początki sięgają pierwszych wieków chrześcijaństwa. Wiosenny miesiąc (kihac) poświęcony szczególnej czci Maryi istniał na Wschodzie, w tradycji koptyjskiej w Egipcie już w V wieku. Miesiąc ten naznaczony był modlitwą i śpiewami przy przystrojonej kwiatami figurze Maryi. Ta forma kultu w wiekach późniejszych znana była także w Ziemi Świętej i w Syrii.

Na Zachodzie związanie kultu Matki Bożej z majem pojawiło się na przełomie XIII i XIV w., za sprawą hiszpańskiego króla Alfonsa X, który zachęcał poddanych do wspólnej wieczornej modlitwy przy figurach Najświętszej Maryi Panny. Do rozpowszechnienia nabożeństwa majowego w całej chrześcijańskiej Europie przyczyniły się zgromadzenia zakonne: dominikanie, franciszkanie i jezuici. Dominikanie: bł. Henryk Suzo (XIV w.) i o. Anioł Dominik Guinigi (XVII w.), św. Filip Nereusz (XVI w.), czy jezuici o. Ansolani i o. Muzzarelli (XVIII w.) to najbardziej znani propagatorzy tej formy maryjnego kultu. Ten ostatni w 1787 r. wydał specjalną broszurkę, którą rozesłał do wszystkich włoskich biskupów, co miało kluczowe znaczenie w popularyzacji nabożeństwa.

Nabożeństwo majowe od początku cieszyło się uznaniem Stolicy Apostolskiej. W 1815 r. Pius VII obdarzył je pierwszymi odpustami. W 1859 r. kolejny papież – Pius IX, zatwierdził do dziś obowiązującą formę nabożeństwa, złożoną z Litanii Loretańskiej, nauki kapłana oraz błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem. Znaczenie nabożeństwa majowego podkreślił także Paweł VI w specjalnej encyklice Mense maio, wydanej w 1965 roku.

Nabożeństwo majowe. Dlaczego maj?

Oddawanie szczególnej czci Najświętszej Maryi Pannie w maju ma przynajmniej dwa aspekty. Po pierwsze: maj to najpiękniejszy, najbardziej ukwiecony miesiąc, doskonały dla Bożej Matki. Po drugie: w starożytnej kulturze, z wiosną, triumfem życia nad śmiercią związane były pogańskie obrzędy, często naznaczone rozwiązłością, a nawet śmiercią niewinnej ofiary. Stąd pomysł, by uwagę człowieka skierować ku rzeczom wyższym, szlachetnym, a maj poświęcić Maryi.

„W tym bowiem miesiącu chrześcijanie i w świątyniach i w domach, składają Bogurodzicy Dziewicy z tradycji przejęte hołdy czci i miłości – pisał Paweł VI w Encyklice Mense maio - A w zamian zazwyczaj w tym czasie spływają z tronu naszej Matki częstsze i obfitsze dary Bożego zmiłowania”.

Nabożeństwo majowe. Od kiedy w Polsce?

W Polsce nabożeństwo majowe znane było już w XVIII w., ale raczej tylko w zgromadzeniach zakonnych. Prawdziwą popularność zyskało w połowie XIX wieku. Pierwszą „majówkę” odprawili jezuici w 1827 r. w Tarnopolu. Kilkanaście lat później nabożeństwa majowe zawitały do Lwowa, Warszawy, Krakowa, Płocka, Torunia, Nowego Sącza i Włocławka. Z upływem kolejnych lat, były znane już w całej Polsce. Pierwszą książeczkę o nabożeństwach majowych wydał we Lwowie w 1839 roku ks. Wincenty Buczyński, jezuita. Innemu jezuicie o. Karolowi Antoniewiczowi zawdzięczmy zbiór maryjnych pieśni, z których jedna - Chwalcie łąki umajone - wciąż należy do majówkowego kanonu.

Zwyczaj gromadzenia się na modlitwę przy wiejskich kapliczkach, świętych figurach, w otoczeniu wiosennej przyrody wciąż nierozerwalnie wiąże się nabożeństwem majowym. I choć nie jest to widok tak powszechny jak w minionym stuleciu, to wciąż nie brakuje czcicieli Najświętszej Maryi Panny.

„Miesiąc maj jest w szczególny sposób poświęcony Matce Bożej. W czasie nabożeństw majowych – tzw. majówek – wymieniając kolejne wezwania Litanii, uświadamiamy sobie, jak wielka jest rola Maryi w historii zbawienia, w życiu Kościoła i w życiu każdego z nas. Niech tej modlitwie towarzyszy ufność i zawierzenie – mówił w jednej z majowych katechez w 2003 roku święty Jan Paweł II.

Małgorzata Wróblewska-Borek