Uczynki miłosierdzia. Czym są i jak je spełniać?
Miłosierdzie – atrybut, o który warto zabiegać
Uczynki miłosierdzia, choć jest ich czternaście, sprowadzają się do jednego przykazania: kochaj bliźniego jak siebie samego. Zanim jednak o uczynkach, warto pochylić się nad samym znaczeniem słowa "miłosierdzie".
Słownik języka polskiego wskazuje, że miłosierdzie jest "dobrocią i współczuciem okazywanymi komuś". Św. Augustyn zwracał uwagę, że miłosierdzie, w języku łacińskich misericordia, to połączenie dwóch słów: miseria i cor. Słowo "miseria" możemy przetłumaczyć jako "niedostatek", "nędza", które wołają o litość. Drugim członem jest "cor", które oznacza "serce".
Warron, starożytny językoznawca, zwracał uwagę, że "cor" wywodzi się od słowa "urere", czyli "płonąć". Antyczni uczeni wskazywali zatem, że miłosierdzie pochłania ludzką nędzę, jakby pożar. Serce nie osądza niedostatku człowieka, ale unicestwia go. Warto zauważyć tutaj, że serce to najbardziej wewnętrzne i intymne miejsce w każdym człowieku, a zarazem najbardziej autentyczne. To siedziba uczuć, refleksji, osądów, które dokonywane są przez ludzkie sumienie.
Miłosierdzie człowieka na wzór Miłosierdzia Bożego
Miłosierdzie zatem można zdefiniować jako pełne miłości spojrzenie Boga lub człowieka, które nie gardzi ludzką nędzą, a pochyla się nad nią i przychodzi z pomocą. To serce, które jest gotowe pomóc w niedostatku materialnym i duchowym. Jednak miłosierdzie nie może istnieć bez przebaczenia i czułości.
Miłosierdzie człowieka może być jedynie ograniczone, bo takie jest również jego serce. Natomiast Miłosierdzie Boże to bezmiar miłości. Miłosierdziem jest sam Jezus Chrystus, który pokazuje nam oblicze samego Boga, oblicze Jego miłości względem każdego człowieka. Sam Jezus na kartach Pisma Świętego zachęca: Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny (Łk 6,36).
Czym są uczynki miłosierdzia?
Katechizm Kościoła Katolickiego naucza: "uczynkami miłosierdzia są dzieła miłości, przez które przychodzimy z pomocą naszemu bliźniemu w potrzebach jego ciała i duszy. Pouczać, radzić, pocieszać, umacniać, jak również przebaczać i krzywdy cierpliwie znosić – to uczynki miłosierdzia co do duszy. Uczynki miłosierdzia co do ciała polegają zwłaszcza na tym, by głodnych nakarmić, bezdomnym dać dach nad głową, nagich przyodziać, chorych i więźniów nawiedzać, umarłych grzebać. Spośród tych czynów jałmużna dana ubogim jest jednym z podstawowych świadectw miłości braterskiej; jest ona także praktykowaniem sprawiedliwości, która podoba się Bogu".
Uczynki miłosierne względem duszy:
1. Grzeszących upominać
2. Nieumiejętnych pouczać
3. Wątpiącym dobrze radzić
4. Strapionych pocieszać
5. Krzywdy cierpliwie znosić
6. Urazy chętnie darować
7. Modlić się za żywych i umarłych
Uczynki miłosierne względem ciała:
1. Głodnych nakarmić
2. Spragnionych napoić
3. Nagich przyodziać
4. Podróżnych w dom przyjąć
5. Więźniów pocieszać
6. Chorych nawiedzać
7. Umarłych pogrzebać
Wszystkie uczynki miłosierdzia wywodzą się z Pisma Świętego i słów Chrystusa, który wskazuje, jak powinniśmy żyć. Grzeszących upominać: "Gdy brat twój zgrzeszy, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata" (Mt 18,15). Warto przy tym pamiętać, by upominać zawsze z miłością i czułością, bez osądzania. Nieumiejętnych pouczać: "ci, którzy nauczyli wielu sprawiedliwości, jak gwiazdy przez wieki i na zawsze" (Dn 12,3b). Nauka może być udzielana w różnych kwestiach – także religijnych – i w różny sposób. Wątpiącym dobrze radzić – nie chodzi o dzielenie się własną opinią, ale służenie dobrą radą potrzebującym. Strapionych pocieszać – sam Jezus pocieszał np. płaczące niewiasty lub wdowę z Nain po śmierci syna: "Gdy zbliżył się do bramy miejskiej, właśnie wynoszono umarłego - jedynego syna matki, a ta była wdową. Towarzyszył jej spory tłum z miasta. Na jej widok Pan użalił się nad nią i rzekł do niej: »Nie płacz!«" (Łk 7, 12-13). Krzywdy cierpliwie znosić – odnosi się to także do cudzych wad. Cierpliwość jest nie tylko uczynkiem miłosierdzia, ale cnotą. Urazy chętnie darować: "jeśli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy Ojciec wasz niebieski. Lecz jeśli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec wasz nie przebaczy wam waszych przewinień" (Mt 6, 14-15). Warto zaznaczyć, że odmawiając Ojcze Nasz modlimy się prosząc: "Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom". Modlić się za żywych i umarłych: "On bowiem pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1 Tm 2,4). Święty Paweł w Pierwszym Liście do Tymoteusza poleca modlić się za wszystkich, bez wyjątku.
Głodnych nakarmić i spragnionych napoić: "Kto ma dwie suknie, niech (jedną) da temu, który nie ma; a kto ma żywność, niech tak samo czyni" (Łk 3,11). Jezus uczy, byśmy dzielili się z potrzebującymi, dając im przede wszystkim to, co najpotrzebniejsze i niezbędne. Nagich przyodziać: "Jeśli na przykład brat lub siostra nie mają odzienia lub brak im codziennego chleba, a ktoś z was powie im: »Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i najedzcie do syta!«– a nie dacie im tego, czego koniecznie potrzebują dla ciała - to na co się to przyda?" (Jk 2,15-16). Podróżnych w dom przyjąć – ten uczynek ma na celu otwarcie serca i swojego domu na drugiego człowieka, ćwicząc naszą gościnność. Więźniów pocieszać – pomoc materialna i duchowa więźniom może pomóc im stawać się lepszymi, poprawiać swoje życie, uczyć pracy itp. Chorych nawiedzać – realna troska o starszych, chorych. Umarłych pogrzebać – uczynek miłosierdzia, który ma znaczenie ze względu na ludzką godność, ale także na wartość ciała ludzkiego, jako mieszkania ludzkiej duszy i świątyni Ducha Świętego.
W swoim "Dzienniczku" siostra Faustyna Kowalska zapisała słowa Jezusa, który powiedział: "Miłosierdzie masz okazywać zawsze i wszędzie bliźnim. Nie możesz się od tego usunąć ani wymówić, ani uniewinnić. Podaję ci trzy sposoby czynienia miłosierdzia bliźnim: pierwszy – czyn, drugi – słowo, trzeci – modlitwa; w tych trzech stopniach zawiera się pełnia miłosierdzia i jest niezbitym dowodem miłości ku mnie. W ten sposób dusza wysławia i oddaje cześć miłosierdziu mojemu" (Dz, 742).
Owoce uczynków miłosierdzia
Praktykowanie uczynków miłosierdzia przynosi konkretne owoce i łaski w życiu tych, którzy świadczą miłosierdzie innym. Sam Jezus w Ewangelii św. Łukasza mówi: "Dawajcie, a będzie wam dane". Praktykowanie dzieł miłosierdzia jest więc realizacją woli Bożej w życiu, a jednocześnie poprzez dawanie innym, otrzymywanie tego, czego nam potrzeba.
Uczynki miłosierdzia mogą być również sposobem zadośćuczynienia za nasze grzechy i przewinienia. Praktykowanie uczynków miłosierdzia to także droga do Nieba, ponieważ poprzez czynienie dobra upodabniamy się do Chrystusa.