VI niedziela Wielkiego Postu, czyli Niedziela Palmowa

Niedziela Palmowa – historia

Niedziela Palmowa to ostatnia niedziela przed Wielkanocą, a to oznacza, że to również ostatnia niedziela Wielkiego Postu. Kiedyś nazywano ją nie Palmową, ale Kwietną lub Wierzbną. Tego dnia kolorem szat liturgicznych jest czerwony.

Niedziela Palmowa to dzień, w którym katolicy upamiętniają uroczysty wjazd Jezusa Chrystusa do Jerozolimy, zwiastujący jednocześnie Jego Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie. Po raz pierwszy święto to obchodzono w IV wieku. Pisała o tym pątniczka Egeria w swoim dzienniku. Z kolei w Polsce Niedziela Palmowa pojawiła się dopiero w okresie średniowiecza.

Od 1986 do 2020 roku w Niedzielę Palmową obchodzony był również Światowy Dzień Młodzieży, ustanowiony przez papieża św. Jana Pawła II. Obecnie obchodzony jest on w Uroczystość Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata.

Co dzieje się w Niedzielę Palmową?

Niedziela Palmowa nazywana jest w Kościele Niedzielą Męki Pańskiej. Tego dnia w czasie liturgii odczytuje się opis Męki Pańskiej, wg Ewangelii św. Mateusza, Marka lub Łukasza. Opis z Ewangelii św. Jana odczytywany jest zawsze w Wielki Piątek.

Jednak w niektórych parafiach przed rozpoczęciem Mszy św. wierni gromadzą się przed kościołem, gdzie kapłan święci przyniesione palmy i wówczas odczytuje fragment Ewangelii o wjeździe Pana Jezusa do Jerozolimy. Następnie wierni z kapłanem i asystą idą z procesją wokół kościoła. Pierwsze procesje z palmami wielkanocnymi odbywały się już w IV wieku w Jerozolimie. Dawniej przed wejściem do świątyni, kapłan trzykrotnie pukał do zamkniętych drzwi kościoła. Po otwarciu wszyscy wchodzili do świątyni. Gest ten miał symbolizować otwarcie ludzio, drogi do Nieba, dzięki Męce i Śmierci Jezusa Chrystusa na Krzyżu.

Niedziela Palmowa to jeden z ważniejszych dni w Wielkim Poście. Rozpoczyna ona Wielki Tydzień – bezpośredni czas przygotowania do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. W tym okresie szczególnie rozważa się mękę Chrystusa. Dla katolików to czas szczególnego wyciszenia. Niedziela Palmowa i Wielki Tydzień to w Kościele katolickim okres pełen symboli, znaków, gestów i zwyczajów, które mają przybliżać wiernym Tajemnicę, która rozpoczęła się w Wielki Piątek, a swój punkt kulminacyjny miała w wielkanocny poranek – Tajemnicę Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

Palmy wielkanocne

Jedną z nieodłącznych tradycji związanych z Niedzielą Palmową są przynoszone do kościoła palmy. To symbol odradzającego się życia. Nie bez powodu jedną z roślin, które wykorzystuje się do tworzenia palemek jest wierzba, ponieważ jest ona jedną z pierwszych odradzających się po zimie roślin. Gałązki wierzby mają oznaczać zmartwychwstanie i nieśmiertelność duszy.

Palmy, które tego dnia święci się w kościołach mają symbolizować tych, którzy witali wjeżdżającego do Jerozolimy Jezusa Chrystusa.

Tworzenie palm wielkanocnych w Polsce

Tradycja tworzenia palemek w Polsce jest długa i jednocześnie bardzo barwna. W wielu regionach wygląd palmy znacznie się różnił. Wspomnieliśmy, że do ich tworzenia wykorzystuje się przede wszystkim gałązki wierzby, ze względu na ich symbolikę. Dziś bardzo popularne i dostępne w marketach, kwiaciarniach i na bazarkach są palmy przygotowane z barwionych, suszonych traw. Kiedyś znane były one jedynie w Wilnie i okolicach.

W niektórych rejonach Polski popularne są palmy zawierające elementy wykonane z bibuły. Najczęściej są to kwiaty. Trzon takiej palmy tworzony jest z pnia świerka lub jodły. Z tego względu palmy te mogą osiągać nawet do 6 metrów wysokości. Możemy je spotkać przede wszystkim na Kurpiach. Podobne palmy wykonuje się także na Podhalu.

Coraz częściej na popularności zyskują palmy wykonane w całości ze świeżych roślin. Oprócz wierzby w ich skład wchodzą także rośliny wiecznie zielone, np. bukszpan oraz kwiaty, które w danym okresie zaczynają kwitnąć. Zazwyczaj są to żonkile, forsycja czy barwinek. Niektórzy dodają również kłosy zbóż.

Wierzenia i przesądy związane z palmą wielkanocną

Dawniej wierzono, że poświęcone palmy chronią przed chorobami. W tym celu w niektórych domach, po powrocie z Mszy św. w Niedzielę Palmową połykano poświęcone bazie. Pyłek z bazi dodawano także do ziół, by ich wlaściwości lecznicze były mocniejsze. Palma służyła również do tego, by poświęcić dom wodą święconą.

Palm wielkanocnych nie wyrzuca się. Są one palone, a popiół z nich powstały wykorzystuje się w następnym roku do posypywania głów popiołem w Środę Popielcową.