Znamy decyzję TSUE. Ten wyrok jest ważny dla tysięcy Polaków

Wyłączenie stosowania nieuczciwych warunków umownych w umowach frankowych nie może być zawieszone albo uzależnione od spełnienia dodatkowych przesłanek, jak składanie sformalizowanego oświadczenia przed sądem. Z ochrony tej korzysta bowiem od razu, uznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Trybunał wydał wyrok dotyczący wykładni dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego za nieważną (C-140/22 mBank).

Pytanie prejudycjalne w tej sprawie skierował do Trybunału Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia.

Sprawa frankowiczów

Przed sądem tym toczy się postępowanie, w którym kredytobiorcy domagają się od banku zwrotu sum pieniężnych zapłaconych na podstawie umowy kredytu hipotecznego. Umowę tę, ich zdaniem, należy uznać za nieważną, gdyż zawiera nieuczciwe warunki umowne dotyczące kursu sprzedaży franka szwajcarskiego uwzględnianego przy ustalaniu wysokości rat kredytu (tzw. klauzule przeliczeniowe).

Abuzywność klauzul przeliczeniowych i wyłączenie ich z umowy pociągnęłoby za sobą stwierdzenie jej nieważności w całości. To z kolei rodziłoby konieczność wzajemnego zwrotu świadczeń, które strony spełniły na podstawie umowy.

Sąd Rejonowy powziął wątpliwość co do wykładni dyrektywy 93/13/EWG ze względu na uchwałę Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., z której wynika że umowa, po wyeliminowaniu postanowień niedozwolonych, staje się trwale bezskuteczna w chwili, w której konsument – pouczony przez sąd o skutkach wykonania praw przysługujących mu na mocy dyrektywy 93/13/EWG – potwierdzi, że chce te prawa wykonać, i godzi się na wynikający z tego upadek umowy.

Wyrok TSUE

W związku z tym zwrócił się do TSUE o wykładnię przepisów tej dyrektywy. Chciał także uzyskać informację, czy dopuszczalne jest, aby roszczenie konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie nieważnej umowy kredytu zostało obniżone o równowartość odsetek kapitałowych, które przysługiwałyby bankowi, gdyby umowa pozostała w mocy.

W dzisiejszym wyroku Trybunał przypomniał, że sądy krajowe mają obowiązek zbadać z urzędu, czy postanowienia umowy mają nieuczciwy charakter i wyłączyć stosowanie nieuczciwych warunków umownych tak, aby nie wywierały one skutków wobec konsumenta.

"Skutek w postaci braku związania konsumenta nieuczciwym postanowieniem umowy nie może być zawieszony albo uzależniony od spełnienia dodatkowych przesłanek przewidzianych w prawie krajowym lub orzecznictwie. W konsekwencji, w celu skorzystania z ochrony przewidzianej w dyrektywie 93/136/EWG, konsument nie musi złożyć sformalizowanego oświadczenia przed sądem. Z ochrony tej korzysta bowiem od razu. Może się jej ewentualnie zrzec, wyrażając dobrowolną i świadomą zgodę na dany warunek umowy" – czytamy w komunikacie.

Co z rekompensatą i wynagrodzeniem?

Zdaniem Trybunału, zobowiązanie konsumenta do składnia osobnego oświadczenia w celu dochodzenia jego roszczeń mogłoby podważyć odstraszający skutek dyrektywy 93/13/EWG, zachęcając banki do odrzucania przedsądowych żądań konsumentów dotyczących stwierdzenia nieuczciwego charakteru klauzul umowy.

Odpowiadając na pytanie dotyczące możliwości obniżenia przez sąd kwot dochodzonych przez konsumenta od banku o równowartość odsetek, które bank otrzymałby, gdyby umowa pozostała w mocy, Trybunał przypomniał, że dyrektywa 93/13/EWG stoi na przeszkodzie żądaniu przez bank rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału oraz ustawowych odsetek za zwłokę liczonych od dnia wezwania do zapłaty.

Dopuszczenie możliwości żądania od konsumentów wynagrodzenia za korzystanie z kapitału Trybunał uznał za sprzeczne z długoterminowym celem dyrektywy 93/13/EWG, podano.