Farmaceuci walczą o przywództwo. Kto wygra?

Tomków dał się poznać w ostatnich latach jako jeden z najbardziej zagorzałych zwolenników ścisłej regulacji rynku aptek. Otwarcie opowiadał się za pierwszą i drugą wersją przepisów Apteka dla Aptekarza (Ada 2.0).

Wojna o potężny tort

Rynek aptek w Polsce to sprzedaż na poziomie 60 mld zł rocznie. Wartość rynku hurtowego leków w 2022 roku wyniosła 38,5 mld zł. Największa hurtownia Neuca osiągnęła w 2022 r. zysk netto 162,3 mln zł. Trzej najwięksi gracze odpowiadają w Polsce aż za 70 proc. wartości sprzedaży farmaceutyków do aptek. Nic dziwnego, że jest o co walczyć. NRA ma bardzo duży wpływ na kształt rynku. Dlatego walka o przywództwo w NRA trwa do końca.

Kompetencje Naczelnej Rady Aptekarskiej opisuje Ustawa o Izbach Aptekarskich. Zgodnie z art. 39 są to m.in. reprezentowanie zawodu farmaceuty, koordynacja działalności okręgowych rad aptekarskich, negocjuje warunków pracy i płacy pracowników aptek i hurtowni. NRA odpowiada też za wybór Wojewódzkich Inspektorów Farmaceutycznych, a te osoby są kluczowe dla pacjentów. WIF wydaje zezwolenia na prowadzenie apteki, czyli bezpośrednio wpływa na to, ile aptek jest dostępnych w okolicy.

Prezes NRA powinien być osobą bezstronną, o nieposzlakowanej opinii i reprezentującą całe środowisko. Pytanie, czy wybór Marka Tomkowa nie zostanie odebrany jako zwycięstwo frakcji aptekarzy powiązanych z kluczową w Polsce hurtownią leków. Co ciekawe, według części środowiska farmaceutycznego Marek Tomków złamał prawo – ustawę o Zawodzie Farmaceuty, za którą sam lobbował, bo nie zarejestrował się we właściwej dla siebie Częstochowskiej Izbie Aptekarskiej. Sprawą zajmuje się Ministerstwo Zdrowia i może unieważnić wybór prezesa. Dlaczego Prezes Izby nie przestrzega najważniejszej ustawy dla farmaceutów i nie zapisał się do właściwej izby aptekarskiej?

Farmaceuta i biznesmen

Marek Tomków posiada ścisłe związki, których się nie wypiera, z potentatem na rynku hurtu leków – spółką Neuca S.A. Jej głównym akcjonariuszem jest Kazimierz Herba. Neuca nie „brenduje” aptek, więc jej szyld jest mało znany, a pomimo tego jest to główny gracz na rynku aptekarskim w Polsce. Co jeszcze wiemy o kandydacie na prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej?

Marek Tomków jest nieprzerwanie od 2007 roku kierownikiem w aptece prowadzonej przez swoją żonę w Olesnie, woj. opolskie (firma „Tomków Teresa HERBA LTD"). Apteka, w której kandydat na prezesa NRA jest kierownikiem, od początku ściśle współpracowała z hurtownią Neuca z Torunia. Aktualnie należy do programu partnerskiego Świat Zdrowia – jest to de facto apteka sieci w pełni zależnej od hurtowni. Jednocześnie Tomków nie jest oficjalnie właścicielem apteki. Dlaczego? Kiedy otwierał pierwszą aptekę w 2002 roku, to był on Wojewódzkim Inspektorem Farmaceutycznym, więc nie mógł otworzyć apteki na siebie. O tym, że zamiast żony, to faktycznie Tomków prowadzi aptekę świadczy chociażby fakt, że e-mail kontaktowy do jednej z jego aptek, której teoretycznie nie jest właścicielem to: tomkow.marek@gmail.com (dane oficjalne zaczerpnięte z Ogólnopolskiego Rejestru Aptek).

Marek Tomków regularnie od 2014 do 2017 roku był twarzą Stowarzyszenia Leki Tylko z Apteki, występując na debatach i w nagraniach filmów, które promowały ideę ograniczenia obrotu leków poza aptekami. W ostatnim wystąpieniu był ubrany w fartuch z logo producenta wyrobów medycznych. To spotkało się z krytyką środowiska farmaceutów jako działanie nieetyczne. Sponsorem Stowarzyszenia jest Neuca.

Tomków jest też felietonistą pisma należącego do Grupy Neuca Magazynu Aptekarskiego, za co otrzymuje "zryczałtowane wynagrodzenie”. Oprócz tego dostaje honoraria za prowadzenie wykładów w Aptekarskiej Szkole Zarządzania, która także należy do Grupy Neuca. Organizacyjnym zapleczem Marka Tomkowa jest Związek Aptekarzy Pracodawców Polskich Aptek (ZAPPA). To organizacja o celach stricte lobbingowych, która w ostatnich latach z sukcesem walczyła o kształt rynku aptek korzystny dla hurtowników. ZAPPA finansowana jest przez hurtownię Neuca. Sukcesem ZAPPA jest nazwa, która imituje samorząd aptekarski, a de facto ZAPPA jest prywatnym podmiotem, lobbującym rozwiązania tożsame z interesami największej w Polsce hurtowni leków.

Przyjaciel polityków

Marek Tomków jest w dobrych relacjach z Waldemarem Budą, byłym ministrem rozwoju i technologii. Ten, jeszcze jako poseł, w 2017 roku przeprowadził przez Sejm pierwszy projekt ustawy Apteka dla Aptekarza. W 2023 roku, już jako minister, zgodził się, aby kolejne uszczelnienie ustawy dodać jako „wrzutkę” do całkowicie niezwiązanej z tematem ustawy o ubezpieczeniach eksportowych. Projekt przy protestach opozycji został przegłosowany na jednym z ostatnich posiedzeń Sejmu poprzedniej kadencji. Dorzeczy.pl pisało o sprawie szerzej w zeszłym roku.

Co ciekawe, autorem poprawki tzw. Ada 2.0 był poseł PiS Adam G., który 10 grudnia ub. r. został zatrzymany przez CBA i podejrzewany jest o przyjęcie korzyści majątkowej. Z kolei Tomków prywatnie przyjaźni się też Januszem Cieszyńskim. Towarzyszył ministrowi Cieszyńskiemu zarówno przy pracach przy e-recepcie, jak również podczas odbierania laurów Izb Aptekarskich za jej wprowadzenie.

Wpływ na pacjentów

Walka w środowisku aptekarzy pomiędzy frakcją starych i młodych farmaceutów trwa od lat. "Starzy", mając apteki z ugruntowaną pozycją walczą o jak najmniejszą konkurencję, aby windować ceny, przez co blokują powstawanie nowych aptek z dostępem do tańszych leków.

Naczelna Rada Aptekarska powinna stać ponad tym sporem, zajmować się rozwojem farmaceutów, tonowaniem nastrojów i reprezentacja całej branży. Wybór na prezesa lidera frakcji związanej z hurtownią Neuca daje jej szanse na przejęcie samorządu i uzyskanie pełnego wpływu na kształtowanie się rynku i lobbowanie ustaw korzystnych dla potentata na rynku hurtowym. Kto wygra to starcie? Odpowiedź na to pytanie wyjaśni się po wyborach.