‘’Generał Maczek to przykład skutecznego dowodzenia”

Organizujecie wystawę poświęconą generałowi Stanisławowi Maczkowi i jego żołnierzom. Dlaczego akurat teraz zdecydowaliście się na uhonorowanie tego wybitnego dowódcy?

Robert Kostro: Z dwóch powodów. Po pierwsze – rocznicowych. Obchodziliśmy właśnie 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej, a generał Stanisław Maczek we wrześniu 1939 roku dowodził 10 Brygadą Kawalerii, walkę tę prowadził dość skutecznie, oczywiście jak na ówczesne możliwości. W tym roku mija też 75 lat od walk z 1944 roku, gdzie I Dywizja Pancerna wyzwoliła szereg miast, w październiku będziemy obchodzić 75. rocznicę wyzwolenia holenderskiej Bredy. Jest też drugi powód, jaki przyświecał nam przy organizacji wystawy.

Jaki?

W Polsce pamiętamy często o – owszem, honorowych i bohaterskich czynach – ale czynach będących jednocześnie klęskami. Tymczasem generał Maczek to przykład skutecznego bardzo dowodzenia. W roku 1939 nie przegrał żadnej bitwy, jako jedyny z dowódców potrafił w zwartym szyku doprowadzić swoją brygadę do granicy z Węgrami. Bez większych strat, z większością sprzętu wyprowadził ją z kraju. Potem jego dywizja odnosiła zwycięstwa w walkach na Zachodzie.

Po wojnie generał nie mógł powrócić do kraju.

Historia powojenna jest smutna. Generał i jego żołnierze stanęli przed trudnym wyborem – czy wracać do ojczyzny opanowanej przez komunistów, czy też pozostać na emigracji. Stanisław Maczek zdecydował się pozostać na emigracji. Jeden z jego najbliższych współpracowników generał Franciszek Skibiński wrócił do kraju i został skazany na karę śmierci. Na szczęście ostatecznie wyrok nie został wykonany. Ale taki los spotkał wielu tych, którzy powrócili. Generał Maczek został przez władze w Warszawie pozbawiony obywatelstwa polskiego. Potem był ważną postacią w środowisku kombatanckim. A prywatnie zajmował się rzeczami niekoniecznie cenionymi w przypadku tak wybitnych postaci – pracował jako barman. Nie był to happy and. Na szczęście generał Stanisław Maczek dożył lat 90. Został zrehabilitowany, mógł przyjechać do kraju.

Wróćmy do wystawy. Organizujecie ją wspólnie z Muzeum generała Maczka w Bredzie?

Tak, ta wystawa jest częścią szerszego projektu. Dwa lata temu rozpoczęliśmy współpracę z Muzeum generała Maczka w Bredzie. Ono tworzy nową siedzibę, będzie nowoczesna ekspozycja, my współpracujemy przy jej tworzeniu. Wystawa mobilna, którą można dziś oglądać na Krakowskim Przedmieściu, wykorzystuje materiały muzeum. Pokazujemy historię trzech formacji gen. Maczka – 10. Brygady Kawalerii, 10. Brygady Pancernej i I Dywizji Pancernej. Pokazujemy cały szlak bojowy. Trochę życia codziennego i to, co się stało po wojnie. A także to jak pamięć o dywizji Maczka była potem kultywowana. W okresie PRL upamiętnienie miało miejsce bardziej w Holandii niż w Polsce. W październiku wystawę zabierzemy do Bredy, na obchody 75. Rocznicy wyzwolenia miasta. Niezależnie od tego planujemy film w reżyserii Rafała Geremka, opowiadającym o losach gen. Maczka. Narratorem będzie znany aktor, Redbad Klynstra. Jest jeszcze jedna rzecz – rysunki dla prasy dywizyjnej tworzył Marian Walentynowicz. Autor ilustracji do znanego wszystkim ‘’Koziołka Matołka”. Na podstawie jego wojennych rysunków powstał film animowany.