Środa Popielcowa i Wielki Post. Czterdzieści dni przygotowań

Święta Zmartwychwstania Pańskiego to najstarsza uroczystość w historii chrześcijaństwa i najważniejsze wydarzenie w dziele zbawienia człowieka. To również najważniejszy moment w roku liturgicznym. Dlatego też Kościół przykłada szczególną wagę do przygotowania na ich przeżywanie. To zadanie Wielkiego Postu.

Środa Popielcowa – pierwszy dzień Wielkiego Postu

Najstarszą formą przygotowania do świętowania Paschy – Wielkanocy był post. W Środę Popielcową – zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego – obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły. Wierni mogą spożyć trzy posiłki w ciągu dnia, w tym tylko jeden - do syta. Do wstrzemięźliwości są zobowiązani wszyscy powyżej 14. roku życia, a do postu - osoby pełnoletnie do rozpoczęcia 60. roku życia. Te same przepisy dotyczą Wielkiego Piątku. W Polsce zwyczajowo wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych obowiązuje we wszystkie piątki, podobnie jest w Wielkim Poście.

W Środę Popielcową pochylamy głowy, by posypać je popiołem. To wyraz pokuty i pokory, znany w różnych kulturach już w starożytności. W liturgii pojawił się w VIII w. Pierwotnie rytuał przeznaczony był dla grzeszników odprawiających publicznie pokutę. Od XI stulecia obrzęd związany jest z Popielcem i obowiązuje w całym Kościele. Popiół pochodzi ze spalonych palm, poświęconych podczas poprzedniej Niedzieli Palmowej. W obecnej liturgii symbolowi temu towarzyszą wypowiadane przez kapłana słowa: "Prochem jesteś i w proch się obrócisz" lub "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Obrzęd odbywa się podczas Mszy świętej. Choć prawo kanoniczne nie nakłada na wiernych obowiązku uczestniczenia w tym dniu w Eucharystii, to zaznacza jednak, że z tej powszechnej praktyki nie powinno się rezygnować bez ważnej przyczyny. Warto już w pierwszym dniu Wielkiego Postu wkroczyć na drogę nawrócenia. Ta droga ma nas doprowadzić do Triduum Paschalnego, stanowiącego najważniejsze wydarzenie roku liturgicznego.

Tegoroczna Środa Popielcowa (2 marca) – w odpowiedzi na apel Ojca Świętego Franciszka – obchodzona będzie w całym Kościele jako dzień postu i modlitwy w intencji pokoju.

Wielki Post – ile trwa?

Wielki Post trwa 40 dni (nie licząc niedziel) – od Środy Popielcowej do liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w Wielki Czwartek. Z racji tego, że Wielkanoc jest świętem ruchomym (według zwyczaju Kościoła zachodniego przypada na niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca), także Wielki Post co roku wypada w innym czasie. W tym roku zaczyna się 2 marca, a kończy 14 kwietnia. Wielkanoc obchodzić będziemy 17 kwietnia.

40 dni Wielkiego Postu – od kiedy i dlaczego?

Tradycje wielkopostne sięgają najwcześniejszych lat chrześcijaństwa, ale ulegały modyfikacjom. W pierwszych wiekach post obejmował tylko 40 godzin, czyli Wielki Piątek oraz Wielką Sobotę, od IV wieku przygotowania do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego wydłużyły się do 40 dni, a w obecnym kształcie Wielki Post ustanowiony został w roku 1570.

Dlaczego 40? Liczba ta wielokrotnie występuje w Biblii i ma znaczenie symboliczne. Przede wszystkim nawiązuje do czterdziestodniowego pobytu Chrystusa na pustyni, czasu modlitwy, postu i walki z szatanem (Mt 4, 1-11). Ponadto 40 dni trwał potop, poprzedzający zawarcie przymierza Boga z Noem; 40 lat wędrowali Izraelici do ziemi obiecanej; 40 dni Mojżesz przebywał na górze Synaj, gdzie otrzymał od Boga dekalog.

Wielki Post - symbole i znaki

Okres Wielkiego Postu jest wezwaniem do pokuty i nawrócenia. Mają w tym pomóc konkretne praktyki:

• modlitwa – w każdy piątek w kościołach odprawia się nabożeństwo Drogi Krzyżowej, w każdą niedzielę - nabożeństwo Gorzkich Żali; w parafiach odbywają się wielkopostne rekolekcje;
• jałmużna;
• post.

W liturgii obowiązuje kolor fioletowy, ołtarz pozbawiony jest kwiatów, rzadziej odzywają się dzwony i organy, w świątyniach rozbrzmiewają wielkopostne pieśni. W parafiach organizowane są rekolekcje, które mają pomóc w nawróceniu i przygotować wiernych do Świąt Wielkanocnych. Trwają przeważnie 3-4 dni. Modlitwa, konferencje, spowiedź święta – wszystko ma pogłębić naszą wiarę i skłonić do osobistej refleksji. Rekolekcje to praktyka powszechna i znana od wieków, uświęcona tradycją Kościoła i przeznaczone dla wiernych wszelkich stanów i powołań. Odprawiają je wszyscy: papież, biskupi, kapłani, zakonnicy i zakonnice, małżonkowie, rodzice, studenci, uczniowie, osoby samotne i rozwiedzione. Wielkopostne wyciszenie dotyczy nie tylko liturgii. Wierni zachęcani są rezygnacji z udziału w zabawach.

W czynieniu dobra nie ustawajmy! – apelował Ojciec Święty Franciszek w orędziu na tegoroczny Wielki Post, nawiązując słów św. Pawła Apostoła. Papież zachęca również do wytrwałej modlitwy, pełnej miłości troski o potrzebujących i cierpliwości w czynieniu dobra”.Wielki Post wzywa nas do pokładania wiary i nadziei w Panu (por. 1 P 1, 21), ponieważ tylko wpatrzeni w zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa (por. Hbr 12, 2) możemy przyjąć zachętę Apostoła: „W czynieniu dobrze nie ustawajmy” (Ga 6, 9)” – czytamy w orędziu.