Fanatycy kontra maszyny

Iain Banks, szkocki pisarz zmarły w 2013 roku, był autorem funkcjonującym równolegle w świecie literatury głównego nurtu, jak i s-f. Zapewne dzięki temu pierwszemu zaangażowaniu w 2008 roku "The Times" umieścił go na liście pięćdziesięciu najlepszych pisarzy brytyjskich po roku 1945. Jeśli chodzi zaś o s-f należał do tych autorów, którzy z sukcesem odnowili gatunek "opery kosmicznej", dodając mu intelektualnej głębi. Wykorzystując romantyczno-polityczną konwencję stylu "operowego", w którym zwykle heroiczne przygody bohaterów możemy oglądać na tle rozbudowanego opisu konfliktów rozdzierających skolonizowany wszechświat, wykreował on własną koncepcję przyszłości ludzkości.

Banks był zaangażowanym ateistą, należał choćby do Szkockiej Partii Socjalistycznej czy National Secular Society i tę jego predylekcję widać na stronach "Wspomnij Phlebasa". Jednocześnie jego literackie dzieło stawia zupełnie poważne pytania o znaczenie religii w kulturze, a także o kondycję zachodniej nowoczesności. Akcja powieści rozgrywa się w nieokreślonej przyszłości w czasie galaktycznej wojny pomiędzy fanatycznie religijną – jak określa ją autor – rasą Iridian oraz Kulturą, czyli – mówiąc krótko – ludzkim imperium kosmicznym. Przybliżanie religijnej formy życia Iridian nie jest tu konieczne, wystarczy dodać, że religia jest źródłem zarówno iridiańskich dziwactw, jak i cnót, np. ich odwagi.