Kryzys kubański był jednym z najpoważniejszych incydentów w czasie całej zimnej wojny. Dopiero po czasie wielu polityków i ekspertów przyznawało, że od wybuchu wojny nuklearnej dzieliła tylko bardzo cienka granica.
Sowieci na Kubie
Po przejęciu władzy na Kubie w 1959 roku, komunistyczny przywódca Fidel Castro sprzymierzył się ze Związkiem Sowieckim. Castro prowadził agresywną politykę antyamerykańską, głośno krytykował Waszyngton, a jednocześnie coraz przychylniej wypowiadał się o Sowietach i chwalił ich politykę zagraniczną. To zwróciło uwagę Nikity Chruszczowa, przywódcy Związku Sowieckiego, który zauważył, że posiadanie sojusznika tak blisko granicy amerykańskiej będzie niezwykle cenne. Pod rządami Castro Kuba stała się zależna od Sowietów w zakresie pomocy wojskowej i gospodarczej.
Do Amerykanów dochodziły informacje o sojuszu kubańsko-sowieckim, co oczywiście wywoływało zaniepokojenie. Nie posiadano jednak dokładnych informacji na temat ich współpracy. Do czasu.
14 października 1962 roku amerykański samolot szpiegowski U-2 pilotowany przez majora Richarda Heysera, przelatujący na dużej wysokości nad Kubą, wykonał zdjęcia obiektów, które okazały się być wyrzutniami pocisków balistycznych średniego zasięgu (MRBM).
Kryzys kubański. Amerykanie opracowują plan
Prezydent John F. Kennedy został o wszystkim poinformowany 16 października. Natychmiast zwołał zespół doradców i urzędników zwany EXCOMM (Executive Committee of the National Security Council). Amerykanie wiedzieli, że nie mogą dopuścić do tego, aby Sowieci dostarczyli na Kubę pociski. Wystrzelone z wyrzutni na Kubie pociski byłyby w stanie dotrzeć do miejsc na niemal całym wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych.
Rozważano kilka możliwości, w jaki sposób zareagować na działania ZSRS. Proponowano kilka kierunków działania:
1. Nic nie rób: sowieckie rakiety wymierzone w Amerykanów nie były niczym nowym.
2. Dyplomacja: użyj presji dyplomatycznej, aby zmusić Związek Sowiecki do usunięcia pocisków.
3. Poufne zbliżenie: daj Castro wybór rozstania z Sowietami lub amerykańską inwazję.
4. Inwazja: uderzenie sił amerykańskich na Kubę i obalenie Castro.
5. Nalot: użyj sił powietrznych USA, aby zniszczyć wszystkie wyrzutnie rakietowe.
6.Blokada: użyj Marynarki Wojennej USA, aby zablokować możliwość dotarcia pocisków na Kubę.
18 października Kennedy spotkał się z sowieckim ministrem spraw zagranicznych Andriejem Gromyko. Spotkanie miało załagodzić kryzys kubański. Gromyko stwierdził jednak, że broń służy wyłącznie do celów obronnych. Wiadomo było, że on decyzji nie podejmuje i wszystko zależy od tego, czy Chruszczow zdecyduje się wycofać i zażegnać kryzys.
Aby nie wywoływać paniki wśród amerykańskiej opinii publicznej, Kennedy nie ujawnił, co wiedział na temat sowieckich pocisków. Do 19 października kolejne loty szpiegowskie U-2 nad Kubą wykazały następne cztery miejsca, gdzie rozmieszczono wyrzutnie.
Po kilku dniach pełnych napięcia narad w Waszyngtonie odrzucono większość proponowanych na początku kryzysu kubańskiego koncepcji. Na stole pozostały dwie: inwazja na Kubę lub blokada wyspy. Ostatecznie postanowiono o zastosowaniu blokady. Niemniej, jak zauważył sekretarz obrony, Robert MacNamara, termin „blokada” był problematyczny. Według prawa międzynarodowego blokada jest bowiem aktem wojny. Administracja Kennedy'ego liczyła jednak, że sama blokada nie sprowokuje Sowietów do ataku i nie pogłębi kryzysu.
W wystąpieniu telewizyjnym 22 października 1962 roku prezydent Kennedy powiadomił Amerykanów o obecności wyrzutni rakiet na Kubie i wyjaśnił decyzję o ustanowieniu blokady, dając jasno do zrozumienia, że USA są gotowe użyć siły militarnej, jeśli zajdzie taka potrzeba, aby zneutralizować zagrożenie. Po tym publicznym oświadczeniu ludzie na całym świecie nerwowo oczekiwali na sowiecką odpowiedź. Niektórzy Amerykanie, obawiając się, że ich kraj znajduje się na krawędzi wojny nuklearnej, zaczęli gromadzić żywność i gaz.
Blokada Kuby
Przełomowy moment kryzysu kubańskiego nadszedł 24 października 1962 roku, kiedy sowieckie statki zmierzające na Kubę zbliżyły się do linii statków amerykańskich wymuszających blokadę. Próba przełamania blokady przez Sowietów prawdopodobnie wywołałaby konfrontację wojskową, która mogłaby szybko przerodzić się w wojnę nuklearną. Sowieckie statki zatrzymały się jednak przed blokadą, choć Chruszczow z wydaniem tej decyzji niemal do ostatniej chwili trzymał wszystkich w napięciu.
Chociaż wydarzenia na morzu dawały szansę, że można uniknąć wojny, Sowieci nie zrobili nic, aby rozwiązać problem rakiet już na Kubie. Impas między supermocarstwami trwał przez cały tydzień. 27 października nad Kubą zestrzelono amerykański samolot zwiadowczy (35-letni pilot zestrzelonego samolotu, major Rudolf Anderson, jest uważany za jedyną ofiarę podczas kryzysu kubańskiego), co powodowało, że na Florydzie zaczęto przygotowywać siły inwazyjne USA. „Myślałem, że to ostatnia sobota, jaką zobaczę” – wspominał później kryzys kubański sekretarz obrony Robert McNamara. Podobne uczucia towarzyszyły wielu ludziom na całym świecie.
Koniec kryzysu kubańskiego
Pomimo ogromnego napięcia przywódcy sowieccy i amerykańscy znaleźli wyjście z impasu. 26 października Chruszczow wysłał wiadomość do Kennedy'ego, w której zaoferował usunięcie kubańskich pocisków w zamian za obietnicę przywódcy USA, że Amerykanie nie będą dokonywać inwazji na Kubę. Następnego dnia sowiecki przywódca wysłał list z propozycją, że Związek Sowiecki zdemontuje swoje wyrzutnie na Kubie, jeśli Amerykanie usuną swoje instalacje rakietowe w Turcji.
Oficjalnie administracja Kennedy'ego zdecydowała się zaakceptować warunki pierwszej wiadomości i całkowicie zignorować drugi list Chruszczowa. Prywatnie jednak Amerykanie zgodzili się również na wycofanie swoich rakiet z Turcji. Prokurator generalny USA Robert Kennedy osobiście przekazał wiadomość sowieckiemu ambasadorowi w Waszyngtonie. 28 października kryzys kubański dobiegł końca.
W następnym roku zainstalowano bezpośrednie łącze telefoniczne, tzw. „gorącą linię” pomiędzy Waszyngtonem a Moskwą, aby w przyszłości móc zawczasu łagodzić podobne konflikty. Niemniej zimna wojna miała trwać jeszcze wiele lat.
Czytaj też:
O krok od III wojny światowej. Zestrzelenie samolotu U-2Czytaj też:
Walizkowa bomba jądrowa. Rosjanie twierdzili, że już ich nie mająCzytaj też:
Ernesto Che Guevara. Jak jego śmierć przyczyniła się do powstania legendy