Iwan IV Groźny urodził się 25 sierpnia 1530 roku w Kołomienskoje. Był synem Wasyla III i Heleny Glińskiej oraz następcą tronu jako car Rosji oraz Wielki Książę Moskiewski. W 1547 roku koronował się na „cara Wszechrusi”.
Iwan Groźny doprowadził do wzmocnienia swojego państwa, prowadził agresywną politykę ekspansji, poszerzał tereny pod swoim panowaniem. Niemal tak ciekawe, jak sprawy polityczne, było także życie prywatne cara. Kim były żony Iwana Groźnego i dlaczego miał ich aż siedem, skoro Cerkiew tego zabraniała?
Iwan synobójca?
Iwan postanowił zerwać z tradycją poślubiania księżniczek i królewien z zagranicy. Jego dziadek, Iwan Srogi wziął za żonę Zofię (Zoe) Paleolog, bratanicę ostatniego cesarza Cesarstwa Bizantyńskiego, Konstantyna XI. Matka Iwana pochodziła zaś z rodu tatarsko-ruskiego (z rodu Mamaja, dowódcy w Złotej Ordzie).
Pierwszą żoną Iwana Groźnego została Anastazja Zacharyna, urodzona około 1530-1532 roku. Była córką bojara, urzędnika dworskiego (okolniczego) Romana Jurjewicza.
Niespełna miesiąc po koronacji na cara, Iwan rozkazał przybyć na swój dwór wszystkim najbardziej urodziwym pannom z całego państwa. Według różnych podań, przybyło wówczas do Moskwy 1500 kobiet, spośród których Iwan wybrał właśnie Anastazję Zacharynę, którą poślubił tego samego roku.
Pierwsze małżeństwo Iwana Groźnego było prawdopodobnie najszczęśliwsze, choć car od początku zdradzał żonę z licznymi kochankami. Nałożnic miał jednak wiele, niemal do końca swego życia.
Anastazja zmarła w 1560 roku. Podobno jej śmierć stała się przyczyną przemiany cara w bezwzględnego i okrutnego władcę. Iwan oskarżał bojarów o otrucie Anastazji i – jak pokazały już współczesne badania – miał rację, gdyż żonę cara faktycznie otruto arszenikiem. Jej utrata była dla Iwana ogromnym ciosem. Cała rodzina domniemanych trucicieli (stryja Iwana) została wymordowana z rozkazu Iwana Groźnego.
Z Anastazją Iwan doczekał się sześciorga dzieci: trzech synów i trzech córek. Córki nie dożyły dorosłości. Następcą tronu został ostatecznie najmłodszy z synóe, Fiodor. Najstarszy syn zmarł mając zaledwie rok. Drugi z kolei Iwan zginął zaś z ręki samego Iwana Groźnego.
Do tragedii doszło w roku 1581. Według przekazów Iwan Groźny wszedł do komnaty swego syna, gdzie zastał swoją będącą w ciąży synową (Helenę Iwanownę). Car wpadł w szał, gdyż kobieta ubrana była tylko w koszulę i zaczął ją bić. Wtedy w obronie żony stanął jej mąż Iwan, który próbował powstrzymać ojca. Iwan Groźny rzucił się na syna, którego uderzył w głowę metalową laską. Carewicz upadł. Nastąpił atak epilepsji, na którą chorował. Przez kolejne dni stan zdrowia Iwana znacznie pogarszał. Car próbował go ratować sprowadzając licznych lekarzy, ale carewicz już nie otworzył oczu. Zmarł 19 listopada 1581 roku. Jego żona urodziła wkrótce martwego syna i została odesłana do klasztoru.
Kolejne żony Iwana
Rok po śmierci Anastazji do Moskwy przybyło poselstwo Czerkiesów w Kaukazu. Wśród nich była córka kniazia o imieniu Kuczenoj. Kobieta była ponoć bardzo piękna i spodobała się Iwanowi, który szukał drugiej żony (Iwan planował w tym czasie ślub z Katarzyną Jagiellonką, ale nie doszedł on do skutku). Kuczenoj przeszła z islamu na prawosławie i przyjęła imię Maria.
Kobieta miała zły wpływ na cara, nie lubiano jej też na dworze, gdyż wprowadziła nań wielu tatarów. Maria spiskowała podobno przeciwko mężowi, lecz Iwan albo nic nie podejrzał, albo żadnych spisków w istocie nie było, gdyż car nie odsyłał żony z dworu. Maria zmarła z powodu nieznanej nam dzisiaj choroby w 1569 roku w wieku 25 lat (urodziła wcześniej tylko jedno dziecko, które zmarło po kilku miesiącach). Być może również, podobnie jak Anastazja, została otruta. To podejrzenie wywołało kolejne represje cara wobec wszystkich podejrzanych.
W 1571 roku Iwan Groźny po raz kolejny zorganizował „casting” na małżonkę. Do Moskwy zjechało około dwóch tysięcy kobiet ze wszystkich stron. Car wybrał ostatecznie córkę nowogrodzkiego kupca, Marfę Sobakinę. Niestety tuż po ślubie Marfa zachorowała. Być może ktoś podał jej nieznane leki na płodność. Ponownie Iwan podejrzewał dworzan o otrucie swojej małżonki. Niektórzy historycy powątpiewają, czy do ślubu z Marfą w ogóle doszło (a jeśli tak, to czy doszło do skonsumowania związku), gdyż to wydarzenie nie jest dość potwierdzone w źródłach.
Następną wybranką Iwana Groźnego była Anna Kołtowska, córka bojara. Anna urodziła się w 1554 roku. Choć religia zabraniała Iwanowi czwartego ożenku, Iwan został namówiony przez swoich doradców do ślubu. Arcybiskup nowogrodzki dał carowi na to specjalnie pozwolenie. Zaledwie rok po ślubie Anna została oskarżona o przygotowywanie zamachu na cara i wywieziona przez bojarów do klasztoru. Do końca życia mieszkała w klasztornych murach. Po latach została przełożoną monasteru Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni w Tichwinie. Zmarła w 1626 roku.
O piątej żonie Iwana Groźnego wiadomo niewiele. Była to Anna Wasilszczykowa, lecz małżeństwo z carem nie trwało długo, gdyż Anna została oskarżona o zdradę. Jej kochanek został skazany na śmierć, a Anna wylądowała w tym samym klasztorze, co poprzednia żona, Anna Kołtowska.
Wasylisa Mielentiewa była szóstą żoną Iwana Groźnego. Została kochanką cara, kiedy jej pierwszego męża skazano na śmierć za spiskowanie przeciwko carowi. Wkrótce Iwan i Wasylia pobrali się, wbrew woli metropolity. Carycą Rosji Wasylia została w 1577 roku. Podobno Iwan darzył żonę szczerym uczuciem, lecz ona tych uczuć najwyraźniej nie odwzajemniała. Niewiele obchodził ją chyba także porywczy charakter cara. Wasylia zaczęła spotykać się z młodym kochankiem, co szybko zostało wykryte. Iwan Groźny wpadł we wściekłość. Kochanek został zabity, a Wasylię związano i pochowano żywcem obok niego. Podobno Iwan osobiście zasypywał jej grób.
Ostatnią żoną cara została córka okolniczego Maria Nagoj. Ślub odbył się w 1580 roku, ponownie nie został on uznany przez wyższych hierarchów Cerkwi Prawosławnej. Małżeństwo nie było szczęśliwe, choć Maria urodziła syna Dymitra. W 1584 roku Iwan Groźny zmarł, a Maria wraz z synem została zesłana do miasta Uglicz. Kilka lat później Dymitr zaginął w tajemniczych okolicznościach. Maria trafiła do klasztoru. Jej domniemany syn, nazywany później Dymitrem Samozwańcem, pojawił w 1604 roku. Maria, wezwana do Moskwy, potwierdziła, że człowiek ten jest faktycznie jej synem. Maria Nagoj zmarła w 1610 roku. Przeżyła Iwana Groźnego o 16 lat.
Wkrótce po śmierci Iwana Rosja pogrążyła się w chaosie. Pojawienie się Dymitra Samozwańca jeszcze bardziej skomplikowało sytuację, którą próbowała wykorzystać także Rzeczpospolita.
Czytaj też:
Kiedy Rosja padła przed Polską na kolana. Hołd SzujskichCzytaj też:
Geniusz polskiego oręża. Bitwa pod Kłuszynem otworzyła Polakom drogę do MoskwyCzytaj też:
Oszust na tronie. Siedem osób, które udawały monarchów