– Aby zmierzyć się z negatywnym zjawiskiem, jakim jest nielegalne porzucanie odpadów i w odpowiedzi na oczekiwania społeczne, – zaproponowaliśmy pakiet zmian sankcji karnych wobec przestępców środowiskowych – mówi minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka.
Zmiany w Kodeksie karnym
Chodzi m.in. o zmianę części przepisów rozdziału XXII Kodeksu karnego, w tym art. 183, w którym zostały skodyfikowane przestępstwa przeciwko środowisku. Zgodnie ze zmianami za niezgodne z prawem składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, które może zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym, kara pozbawienia wolności ma zostać zmieniona z przedziału od 3 miesięcy do lat 5 na od roku do 10 lat.
Proponowane zmiany przewidują też podwyższenie zakresu kary do granic od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności (zamiast obecnie obowiązujących od 3 miesięcy do 5 lat) za nielegalne przywiezienie odpadów z zagranicy. Zaostrzeniu ulegnie także wysokość kary za czyn, polegający na nielegalnym przywiezieniu z zagranicy odpadów niebezpiecznych. Proponowana zmiana w tym zakresie określając przedział kary pozbawienia wolności w granicach od lat 2 do lat 12 (zamiast obecnie obowiązujących od 6 miesięcy do lat 8).
Jednocześnie w projekcie określono nową granice kary za ww. czyny popełnione poprzez nieumyślne działania sprawcy, tj. wskazano że tego rodzaju czyny zabronione mogą podlegać karze pozbawienia wolności do lat 5 (obecne brzmienie Kk wskazuje jako granice kary 2 lata).
Ministerstwo Klimatu i Środowiska proponuje również zmianę przepisów art. 185, w którym skodyfikowano czyny o charakterze kwalifikowanym – określającym podwyższone ramy karalności dla czynów (polegający m. in. na nielegalnym postępowaniu z odpadami), których następstwem jest:
- zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi – obecnie sprawca takiego czynu podlega karze od 6 miesięcy do lat 8. Nowelizacja podwyższa granice kary, wskazując że taki sprawca podlega karze pozbawienia wolności w granicach od lat 2 do lat 12;
- ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka – obecnie sprawca takiego czynu podlega karze od roku do lat 10. Nowelizacja podwyższa granice kary, wskazując że taki sprawca podlega karze pozbawienia wolności w granicach od 2 lat do lat 15;
- śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – obecnie sprawca takiego czynu podlega karze od 2 lat do 12. Nowelizacja podwyższa granice kary, wskazując że taki sprawca podlega karze pozbawienia wolności w granicach od 2 lat do lat 15 albo karze 25 pozbawienia wolności.
– Jedną z kluczowych zmian jest zaostrzenie kary wobec sprawców zbrodni środowiskowej. Za ten czyn, sprawcy będzie groziło do 25 lat pozbawienia wolności. Surowość kary musi być adekwatna do czynu – podkreśla wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba.
Ponadto przygotowana nowelizacja dotyczy zmiany art. 182 Kk, w którym zostało skodyfikowane przestępstwo przeciwko środowisku penalizujące czyny polegające na zanieczyszczeniu wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach. Zmiana będzie wprowadza nowe granice karalności czynu, tj. od roku do 10 lat (obecnie jest to kara w granicach od 3 miesięcy do lat 5).
Nowelizacją objęto również art. 181 i 186 Kk. Zmiany tych przepisów mają charakter porządkujący i ujednolicający podejście w zakresie sankcjonowania czynów w nich wskazanych.
Nawiązka na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Zdaniem wiceministra klimatu i środowiska Jacka Ozdoby, dotkliwym problemem dla budżetu państwa oraz samorządów jest ponoszenie kosztów zagospodarowania porzuconych odpadów.
– Niejednokrotnie obciążenia te wynoszą kilkadziesiąt milionów złotych. Dlatego wśród proponowanych zmian jest nałożenie na sprawców przestępstw środowiskowych obowiązku wypłacenia nawiązki na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w kwocie od 10 tys. do 10 milionów złotych. Środki posłużą nie tylko do usuwania skutków działalności przestępczej, ale także zasilą programy mające na celu poprawę jakości powietrza w Polce – zaznacza.
Mechanizm wychowawczy
Jak podkreśla minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka, postulowane zmiany nie dotyczą wyłącznie zaostrzenia kar.
– Zmiany mają charakter systemowy, który oprócz skuteczności represyjnej w zakresie oddziaływania kary na sprawce czynu, powinien mieć też walory wychowawcze – zauważa minister.
Dlatego w projektowanych przepisach planowane jest wprowadzenie mechanizmu aktywizującego przestępców środowiskowych do usuwania negatywnych skutków popełnionego czynu.
– Chcemy aby przestępcy, którzy nielegalnie zgromadzili odpady, na swój koszt dokonywali ich usunięcia i prawidłowego zagospodarowania. Taką zachętą do naprawienia wyrządzonej szkody będzie możliwość zastosowania wobec sprawców czynów, którzy usunęli negatywne skutki swojej przestępczej działalności, nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia – zaznacza wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba.
Minister Kurtyka dodaje, że proponowane zmiany przepisów mają także doprowadzić do nieuchronności kary w przypadku przestępstw związanych z nielegalnym przywozem odpadów niebezpiecznych z zagranicy.
Utworzenie Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej w GIOŚ
– Nie ulega wątpliwości, że sama zmiana przepisów to za mało, by skutecznie zniechęcić sprawców do popełniania przestępstw środowiskowych. Konieczne jest prowadzenie równoległych działań zmierzających do zwiększenia ich wykrywalności. Dlatego w GIOŚ został utworzony Departament Zwalczania Przestępczości Środowiskowej, którego głównym zadaniem jest koordynacja działań Inspekcji w zakresie zwalczania przestępczości środowiskowej, przy współpracy z organami ścigania, w tym również z Policją, która jako priorytet w swojej działalności wskazała intensyfikację działań w tym obszarze. Dodatkowo, w lutym br. podobne komórki zostały utworzone na terenie całego kraju w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska – informuje wiceminister Jacek Ozdoba.
Dodatkowo, aby Inspekcja stała się wyspecjalizowanym partnerem organów ścigania w zakresie prowadzenia spraw przeciwko przestępcom środowiskowym, w omawianej nowelizacji zaproponowano także zmianę ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, która będzie wzmacniała kompetencje w zakresie wykrywania przestępstw i wykroczeń przeciwko środowisku, tj. dawała możliwość prowadzenia działań operacyjnych w zakresie obserwacji.
Zmiany w Kodeksie wykroczeń
Oprócz ww. zmian, projektowana ustawa będzie zawierała także nowelizację Kodeksu wykroczeń. Chodzi m.in. o:
- art. 82 §3, w którym wskazano, że wykroczenie popełnia ten, kto na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od nich roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do tego celu albo pali tytoń, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi. Zmiana dotyczy rozszerzenia katalogu kar poprzez dodanie kary ograniczenia wolności. Dodatkowo do tego artykułu zostanie dodany §3a, który będzie wskazywał na obligatoryjne orzekanie w takich sytuacjach środka wychowawczego w postaci obowiązku przywrócenia do stanu poprzedniego;
- art. 162 §1, w którym wskazano, że wykroczenie popełnia ten, kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, śmieci, złom, padlinę lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las. Zmiana dotyczy rozszerzenia katalogu kar poprzez dodanie kary ograniczenia wolności oraz podwyższenia wysokości możliwej do orzeczenia grzywny do 5 tys. zł;
- art. 162 §2, w którym wskazano, że wykroczenie popełnia ten, kto zakopuje, zatapia, odprowadza do gruntu w lasach lub w inny sposób składuje w lesie odpady. Zmiana dotyczy rozszerzenia katalogu kar poprzez dodanie kary ograniczenia wolności oraz podwyższenia wysokości możliwej do orzeczenia grzywny do 5 tys. zł. W przypadku art. 162 Kw także wprowadza się obligatoryjne orzekanie przez sądy w obu ww. przypadkach środka wychowawczego w postaci obowiązku przywrócenia do stanu poprzedniego.
Zmiana ustawy o ochronie przyrody
Z kolei w ustawie o ochronie przyrody wprowadza się nowy art. 130a, który wprowadza nową kategorię wykroczenia, wskazującą, że kto wypala łąki, pastwiska, nieużytki, rowy, pasy przydrożne, szlaki kolejowe, trzcinowiska lub szuwary, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny do 30 tys. złotych. W tym przepisie został również wprowadzony obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego, orzekany w razie ukarania sprawców ww. wykroczenia.
Czytaj też:
Warszawa: Zaczyna brakować miejsc dla pacjentów z COVID-19. Wojewoda wydał polecenie