24 września o godz. 14:00 zapraszamy na teren byłego obozu Durchgangslager 121 w Pruszkowie, gdzie pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” odbędą się uroczyste obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc, organizowane przez Powiat Pruszkowski, Miasto Pruszków, Instytut Pamięci Narodowej, Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Muzeum Dulag 121. Oficjalne uroczystości poprzedzi złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą więźniów obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie, żołnierzy Powstania Warszawskiego 1944 r. i ofiary cywilne na terenie cmentarza w Tworkach oraz pod tablicą upamiętniającą zmarłych i poległych więźniów obozu przejściowego Dulag 121 przy bramie głównej na Cmentarzu Żbikowskim w Pruszkowie. W ramach tegorocznych obchodów o godz. 17:00 w Centrum Kultury i Sportu w Pruszkowie (ul. Bohaterów Warszawy 4) odbędzie się spektakl muzyczny „Pejzaż polski” w wykonaniu zespołu muzyki klasycznej Les Femmes. Tegoroczne obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc po raz kolejny zostały objęte Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości. W ramach tegorocznych Obchodów Instytut Pamięci Narodowej i Muzeum Dulag 121 zapraszają również na promocję książki Marii Zimy-Marjańskiej „Ekspertyza w sprawie obozu przejściowego w Pruszkowie (Durchgangslager 121 Pruszków) i jego statusu”. Spotkanie odbędzie się 3 października o godz. 17:00 w Centralnym Przystanku Historia przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie.
Wstęp wolny!
Zapraszamy do wzięcia udziału w tegorocznych uroczystościach.
Komitet Honorowy
W Komitecie Honorowym tegorocznych obchodów Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc znaleźli się: Doradca Prezydenta RP Irena Zofia Romaszewska (były więzień obozu), Prezes IPN dr. Karol Nawrocki, Poseł na Sejm RP Zdzisław Sipiera, Wojewoda Mazowiecki Konstanty Radziwiłł, Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik, Starosta Powiatu Pruszkowskiego Krzysztof Rymuza, Prezydent Pruszkowa Paweł Makuch, Prezes Zarządu Głównego ŚZŻAK Teresa Stanek, autor monografii obozu Dulag 121 Zdzisław Zaborski, Prezes Stowarzyszenia Kontynuatorów Pamięci o Zagładzie Narodu Polskiego – Prawo do Prawdy Barbara Wojnarowska-Gautier (były więzień obozu), Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej - Koło nr 6 w Pruszkowie Robert Falkowski i Prezes Stowarzyszenia Dzieci Powstania 1944 dr. Wojciech Łukasik.
Szczegółowy program Obchodów
24 września (sobota)
1.godz. 12.00 – uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą więźniów obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie, żołnierzy Powstania Warszawskiego 1944 r. i ofiary cywilne na terenie cmentarza w Tworkach.
Cmentarz Szpitalny w Tworkach, ul. Partyzantów 2/4 w Pruszkowie
2.godz. 13:00 - uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą zmarłych i poległych więźniów obozu przejściowego Dulag 121 przy bramie głównej na Cmentarzu Żbikowskim w Pruszkowie.
Cmentarz Żbikowski, główna brama przy ul. Domaniewskiej w Pruszkowie
Część oficjalna:
3. godz. 14.00 – oficjalne uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”.
Program:
- Wystawienie posterunku pod pomnikiem
- Wprowadzenie pocztów sztandarowych
- Polowa Msza św. odprawiona pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”, koncelebrowana przez księdza prałata Mariana Mikołajczaka i kanonika Bogdana Przegalińskiego
- Odśpiewanie Hymnu RP
- Okolicznościowe przemówienia przedstawicieli władz
- Apel Pamięci
- Ceremonia złożenia wieńców i kwiatów
- Odprowadzenie wojskowej asysty honorowej i pocztów sztandarowych
Uroczystości odbędą się w Asyście Wojskowej Reprezentacyjnej Kompani Wojska Polskiego.
Pruszków, ul. 3 Maja 8a, teren dawnego obozu Dulag 121 (dziś MLP Group), wjazd dla samochodów możliwy jest tylko przez bramę MLP Group przy ul. 3 Maja 8 w Pruszkowie
4.godz. 17:00 - koncert „Pejzaż polski” w wykonaniu zespołu muzyki klasycznej Les Femmes w Centrum Kultury i Sportu w Pruszkowie. Zespół w składzie: Natalia Krajewska-Kitowska (sopran), Joanna Sobowiec-Jamioł (sopran), Emilia Osowska (mezzosopran), Justyna Korpak (fortepian) zaprezentuje poetyckie sceny z życia kobiet XIX i XX wieku, w których można odczytać wyzwania współczesnej kobiety. W programie znalazły się utwory największych polskich kompozytorów m.in.: Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki, Ignacego Paderewskiego, Karola Szymanowskiego, Piotra Perkowskiego, Jana Maklakiewicza, Mieczysława Karłowicza, Bohdana Riemera, Feliksa Nowowiejskiego, Stefana Kisielewskiego, Stanisława Niewiadomskiego, Romualda Twardowskiego i Ludomira Różyckiego.
Centrum Kultury i Sportu w Pruszkowie, ul. Bohaterów Warszawy 4.
3 października (poniedziałek)
1.godz. 17:00 – promocja książki Marii Zimy-Marjańskiej „Ekspertyza w sprawie obozu przejściowego w Pruszkowie (Durchgangslager 121 Pruszków) i jego statusu” w Centrum Edukacyjnym Przystanek Historia. Promocji towarzyszyć będzie dyskusja poświęcona losom ludności wypędzonej z Warszawy i okolicznych miejscowości w 1944 r. do obozu Dulag 121 w Pruszkowie. W dyskusji wezmą udział: prof. dr hab. Wiesław Jan Wysocki (UKSW), dr Agnieszka Praga (IPN), Małgorzata Bojanowska - dyrektor Muzeum Dulag 121 oraz Maria Zima (IPN) - autorka książki i moderator dyskusji.
Centralny Przystanek Historia przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie
Historia
Będzie to ósme w historii wydarzenie upamiętniające Powstańców Warszawskich i Ludność Cywilną Warszawy wypędzoną z walczącej stolicy, a także mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego oraz okolicznych gmin, którzy nieśli pomoc więźniom obozu Dulag 121 zarówno na terenie obozu jak i poza nim, choć tradycja upamiętnienia ludności cywilnej Warszawy, która przeszła przez obóz Durchgangslager 121 ma w Pruszkowie długą historię. Obóz przejściowy Durchgangslager 121, utworzony 6 sierpnia 1944 r. na terenie dawnych Warsztatów Kolejowych na pruszkowskim Żbikowie, stał się jednym z najtragiczniejszych etapów gehenny ludności cywilnej powstańczej Warszawy. Warszawiacy, którzy w czasie Powstania Warszawskiego zostali pozbawieni dachu nad głową, dobytku, a także dostępu do żywności i wody, często po tygodniach spędzonych w piwnicach byli brutalnie pędzani przez ogarniętą powstaniem stolicę, a następnie - wycieńczeni, ranni, spragnieni i głodni, trafiali do obozu przejściowego w Pruszkowie. Po przybyciu na teren obozu wysiedleńcy byli zazwyczaj prowadzeni do największej hali numer 5, która pełniła funkcję baraku przejściowego, w którym ludzie oczekiwali na segregację. Obóz przejściowy Dulag 121 w Pruszkowie, a także jego filie we Włochach, w Ursusie (na terenie przedwojennych Polskich Zakładów Inżynierii), Piastowie (na terenie Fabryki Akumulatorów „Tudor”) i Grodziska Mazowieckiego, służył przede wszystkim jako miejsce, gdzie dokonywano segregacji wysiedlonych. Funkcjonariusze Arbeitsamtu z pomocą niemieckich żandarmów dzielili więźniów na cztery kategorie: osoby zdolne do pracy, które kierowano do obozów pracy przymusowej na terenie Trzeciej Rzeszy; osoby niezdolne do pracy, które wywożono do Generalnego Gubernatorstwa; osoby podejrzane o udział w Powstaniu, które wysyłano do obozów koncentracyjnych. Z kolei, osoby zakwalifikowane jako ranne lub ciężko chore mogły liczyć na zwolnienie z obozu i przeniesienie do okolicznych szpitali. Niemieccy funkcjonariusze dokonywali segregacji bez dokładnego sprawdzenia dokumentów więźnia i bez wykonania precyzyjnego badania lekarskiego określającego jego stan zdrowia. W czasie segregacji w sposób brutalny rozdzielano rodziny i skazywano na wielomiesięczną tułaczkę bez żadnych wieści na temat bliskich osób. Pobyt w pruszkowskim obozie przejściowego Durchgangslager 121 dla większości ludności cywilnej wypędzonej w czasie Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu była tylko krótkim, aczkolwiek bolesnym epizodem na trasie długiej wędrówki, nie tylko po polskich ziemiach włączonych do Generalnego Gubernatorstwa i III Rzeszy, ale również całej Europie. Na więźniów wtłoczonych do przeładowanych, bydlęcych wagonów lub odkrytych węglarek czekał niepewny los, ponieważ do końca nie znali oni celu swojej podróży.
Misja Muzeum Dulag 121
Powstałe w 2010 roku Muzeum Dulag 121 zajmuje się zbieraniem informacji, popularyzowaniem wiedzy i pielęgnowaniem pamięci o losach wypędzonych w czasie Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu oraz ofiarności i poświęceniu tych, którzy udzielali im pomocy, a także historią Pruszkowa i okolic. Jako, że nie zachowała się niemiecka dokumentacja dotycząca działalności obozu przejściowego Durchgangslager 121 w Pruszkowie, niezastąpionym źródłem wiedzy na temat warunków, jakie w nim panowały i mechanizmów jego kierowania, pozostają spisane lub nagrane relacje byłych więźniów, na których życiu traumatyczne doświadczenia pobytu w obozie odcisnęły trwałe piętno. Niezwykle cenne jest dla nas poznanie osobistych historii osób, których losy związane były z obozem przejściowym w Pruszkowie. W ramach prowadzonych od początku istnienia muzeum działań dokumentacyjnych gromadzimy wspomnienia pisane oraz nagrywamy wywiady ze świadkami historii i ich rodzinami, a także tworzymy Listę Pamięci – symboliczną listę więźniów obozu Dulag 121 oraz osób pomagających.
***
Wszelkie informacje dotyczące wydarzenia dostępne są na stronie internetowej Muzeum Dulag 121: www.dulag121.pl, adresem e-mail: [email protected] oraz pod numerem tel.: (22) 758 86 63; kom: 696-591-295.
Organizatorzy: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie, Urząd Miasta Pruszkowa, Instytut Pamięci Narodowej, Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych i Muzeum Dulag 121.
Partnerzy: MLP, Strzelcy Rzeczypospolitej, Hufiec ZHP Pruszków