Celem ustawy jest ograniczenie w okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 30 czerwca 2024 r. wpływu podwyżek cen energii elektrycznej, gazu i ciepła na najbardziej wrażliwych odbiorców tych produktów, w tym odbiorców będących gospodarstwami domowymi, jednostkami samorządu terytorialnego, podmiotami użyteczności publicznej. Osiągnięcie tego celu ma nastąpić przez utrzymanie dotychczasowej ochrony najbardziej wrażliwych odbiorców energii elektrycznej, gazu i ciepła, rekompensat dla przedsiębiorstw energetycznych i ciepłowniczych oraz wprowadzenie dodatkowych rozwiązań korygujących obecnie stosowane.
Ochrona odbiorców na rynku energii elektrycznej
Uchwalona ustawa utrzymuje ochronę gospodarstw domowych, budynków użyteczności publicznej oraz jednostek samorządu terytorialnego przed nadmiernym wzrostem cen energii elektrycznej. Sejm przyjął też poprawkę zakładającą, że analogicznie do 2023 r. stawka maksymalna obejmie małe i średnie przedsiębiorstwa oraz rolników. Wzięto też pod uwagę spółki komunalne prowadzące obiekty sportowe, jak hale sportowe czy baseny.
Ustawa zakłada utrzymanie na okres od 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 roku cen stosowanych w 2023 r. tj. na podstawie taryf przedsiębiorstw zatwierdzonych przez Prezesa URE albo średnich cen zatwierdzonych taryf sprzedawców z urzędu w specyficznych przypadku braku zatwierdzenia taryf na rok 2022 r.
Przyjęta przez Sejm ustawa zakłada zatem przedłużenie do połowy 2024 roku maksymalnych cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych na poziomie 412 zł za MWh netto (do obecnego poziomu limitu zużycia, pomniejszonego o 50 proc., ponieważ przepisy mają obowiązywać przez pół roku). Powyżej limitu zachowana ma być stawka 693 zł za MWh jako cena maksymalna.
Ograniczenie limitów zużycia energii elektrycznej stosowane w okresie od dnia 1 dnia stycznia 2024 r. do dnia 30 czerwca 2024 r. do 50 proc. dotychczasowych limitów jest obliczone jako 6/12 (pięćdziesiąt procent) dotychczas przyjętych limitów, a więc maksymalnie
- 1,5 MWh dla odbiorcy uprawnionego albo
- 2 MWh (dla prowadzących, w dniu wejścia w życie ustawy, gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej oraz w przypadku odbiorcy uprawnionego posiadającego, w dniu wejścia w życie ustawy, Kartę Dużej Rodziny),
- 1,8 MWh (w przypadku odbiorcy uprawnionego posiadającego orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub zamieszkującego wspólnie z osobą posiadającą orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności), a także dedykowanej ceny dla rodzinnych ogrodów działkowych.
Dodatkowo, wprowadzono ograniczenie cen energii elektrycznej w ramach wskazanych wyżej limitów dla odbiorców, którzy zawarli umowy z gwarancją stałej ceny przekraczającą limity cen energii elektrycznej dla pozostałych odbiorców uprawnionych.
W ustawie wprowadzono dodatkowo przepisy, które w przypadku zmiany zewnętrznych warunków wykonywania działalności gospodarczej, które wpływają na spadek cen energii elektrycznej wynikających z taryf zatwierdzonych na 2024 r. lub część tego roku, umożliwiają obniżenie cen energii elektrycznej ustalonych w taryfie, przewidując również odpowiednie instrumenty działania w tym zakresie dla Prezesa URE.
Przyjęta ustawa utrzymuje system i mechanizm rekompensat dla przedsiębiorstw energetycznych w okresie 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r., przy czym w przypadku braku zatwierdzenia taryf na 2024 przez Prezesa URE, do chwili ich zatwierdzenia rekompensaty będą wypłacane w wysokości 60% cen stosowanych w 2023 r.
Ochrona odbiorców na rynku gazu
Ustawa utrzymuje cenę maksymalną paliw gazowych oraz stawki opłat za świadczenie usług dystrybucji paliw gazowych stosowane w rozliczeniach z niektórymi odbiorcami paliw gazowych w okresie 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. Zakres podmiotów objętych ochroną – podmiotów uprawnionych – nie uległ zmianie.
Cena maksymalna za gaz pozostanie bez zmian. Podmioty objęte ochroną będą uiszczać opłatę za usługi dystrybucyjne w okresie 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. na poziomie wynikającym z taryfy zatwierdzonej przez Prezesa URE dla operatora systemu dystrybucyjnego na 2022 rok.
Z powyższego obowiązku wyłączeni są sprzedawcy, którzy ustalili w ramach zawartych ze swoimi odbiorcami umów albo zatwierdzonych taryf na 2024 r., ceny korzystniejsze niż cena maksymalna.
W ustawie utrzymano na okres od 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. wsparcie dla odbiorców paliw gazowych w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach, którzy jako główne źródło ogrzewania wykorzystują kocioł na paliwa gazowe, wpisany lub zgłoszony do centralnej ewidencji emisyjności budynków, w postaci refundacji podatku VAT.
Ustawa przewiduje wprowadzenie gazowej składki na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny za 2022 r. na podobnych zasadach jak gazowy odpis na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny za 2023 r.
Przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny przekazuje na rachunek Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny gazową składkę na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny w sześciu równych miesięcznych ratach, płatnych w okresie od stycznia 2024 r. do czerwca 2024 r., za poszczególne miesiące kalendarzowe w terminie do 20. dnia danego miesiąca 2024 r.
Zarządca rozliczeń przekazuje środki finansowe zgromadzone z gazowych składek na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny na rachunek Funduszu COVID-19 w terminie do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu rozliczenia.
Obowiązek przekazania przez przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny nowowprowadzonej gazowej składki na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny wykonuje się w odniesieniu do okresu wydobycia gazu ziemnego od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r.
Ochrona odbiorców na rynku ciepła
W art. 4 ustawy przewidziano utrzymanie na okres od 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. przewidzianych obecnie mechanizmów ograniczenia wysokości cen za ciepło i jego dostawę do odbiorców zarówno w systemach ciepłowniczych taryfowanych, w których ceny i stawki opłat podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE, jak i zwolnionych z obowiązku przedkładania taryf dla ciepła do zatwierdzania Prezesowi URE. Ograniczenie to będzie wynikało z zastosowania najniższej z trzech cen:
1) cen i stawek opłat wynikających ze stosowanych taryf,
2) maksymalnych cen i stawek opłat ustalonych przez Prezesa URE na dzień 30 września 2022 r. powiększone o 40%,
3) cen ciepła wynikających ze średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą obliczonej na podstawie określonych ustawowo cen wytwarzania ciepła dla danego źródła ciepła (gaz, olej, węgiel, OZE) powiększonych o aktualnie stosowane stawki taryfowe opłat dystrybucji ciepła.
Zakres podmiotów objętych ochroną – podmiotów uprawnionych – nie uległ zmianie.
Pozostają nimi gospodarstwa domowe, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty zobowiązane do dostaw na potrzeby mieszkaniowe i użyteczności oraz podmiotów użyteczności publicznej.
Ustawa przewiduje mechanizm wypłaty i rozliczenia świadczenia wyrównawczego dla przedsiębiorstw energetycznych z tytułu stosowania maksymalnej ceny dostawy, za okres od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 30 czerwca 2024 r.
Przepisy ustawy zakładają również zmianę zasad w zakresie rozliczenia końcowego mechanizmów wsparcia (rekompensat i wyrównań) dla przedsiębiorstw ciepłowniczych, które kończą się w dniu 31 grudnia 2023 r., które będą następnie miały zastosowanie również do okresu od 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. Obecnie obowiązujące przepisy są bowiem zaprojektowane w taki sposób, że wsparcie udzielane odbiorcom uprawnionym i kwoty otrzymywane przez przedsiębiorstwa ciepłownicze nie są sobie równe, co sprawia, że przedsiębiorstwa w nieuzasadniony sposób ponoszą stratę lub uzyskują zysk, które nie wystąpiłyby, gdyby nie było systemu wsparcia dla odbiorców a przedsiębiorstwa ciepłownicze rozliczały się z odbiorcami uprawnionymi na podstawie stosowanych taryf.
Uchwalona ustawa nowelizuje m. in. ustawę z 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 759).
Zgodnie z nowymi przepisami dodatek będzie przysługiwał za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. i tak jak wcześniej jego wysokość będzie zróżnicowana w zależności od tego, ile osób wchodzi w skład gospodarstwa domowego, oraz tego, czy rodzina ma źródło ogrzewania zasilane węglem – w tym przypadku jest przewidziana wyższa kwota dodatku.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 31 grudnia 2023 r.