Kongres rozpocznie się 19 lutego – dokładnie w 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Oczywiście w Toruniu. Bo on sam przez całe swoje późniejsze życie podkreślał przywiązanie do tego miejsca na ziemi – przedstawiał się jako Nicolaus Copernicus Thorunensis.
Nowa instytucja w systemie polskiej nauki
Dotąd polscy wybitni naukowcy nad Wisłą mieli swego życia (także naukowego) zerowy południk, ale wyniesieni na orbitę światowej nauki, pracując na najlepszych uczelniach całego świata, najczęściej nie mieli już zinstytucjonalizowanej kontrybucji w całość polskiego życia naukowego. Akademia Kopernikańska ma to zmienić. Teraz dyfuzja ma być w obie strony.
– Powołanie Akademii Kopernikańskiej nie jest konkurencją dla żadnej krajowej instytucji. Przeciwnie. Jest wsparciem, uzupełnieniem brakującego ogniwa, w barwnym krajobrazie instytucji nauki w Polsce – mówi prof. Krzysztof Górski.
Właśnie ten polski astronom decyzją Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy, kontrasygnowaną przez premiera Mateusza Morawieckiego został sekretarzem generalnym Akademii, co ogłosił w piątek minister edukacji narodowej i nauki prof. Przemysław Czarnek.
Sam profesor Górski sam doświadczył tego procesu – wciąż jest pracownikiem Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, od lat badania naukowe prowadzi za granicą. Od 2003 jest zatrudniony w California Institute of Technology (Caltech), gdzie otrzymał m.in. nagrody NASA, a w2020 otrzymał nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za opracowanie iwdrożenie metodologii analizy map promieniowania reliktowego, kluczowych dla poznania wczesnych etapów ewolucji Wszechświata. Zatem nowopowołany sekretarz generalny Akademii Kopernikańskiej zajmuje naukowo tym, co tak bliskie było samemu Kopernikowi.
Akademią Kopernikańską zarządzą naukowcy
Akademia Kopernikańska oparta jest na pięciu filarach, odpowiadających obszarom dokonań Mikołaja Kopernika, które stały się podstawą organizacji izb Akademii. Są to: astronomia, ekonomia, prawo, medycyna oraz teologia i filozofia. Jej działalność koncentrować się będzie na wybranych obszarach badawczych, wyznaczonych przez zakres tematyczny działających w niej Izb: Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Nauk Medycznych, Nauk Ekonomicznych iZarządzania, Filozofii i Teologii oraz Nauk Prawnych. Przewidziano też Izbę Laureatów Nagród Kopernikańskich.
W skład Akademii wejdzie maksymalnie 120 naukowców powoływanych przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek poszczególnych Izb Akademii. Kandydat musi uzyskać pisemną rekomendację od przynajmniej dwóch dotychczasowych członków oraz poparcie w ramach całej Izby. Pierwszy skład członków Akademii (w liczbie nieprzekraczającej połowy pełnego składu każdej z Izb) zostanie powołany przez Prezydenta RP na wniosek Ministra Edukacji i Nauki podczas I Światowego Kongresu Kopernikańskiego.
Ustawa o Akademii Kopernikańskiej (Dz. U. 2022 poz. 1459) wyznacza ogólne ramy ustroju Akademii, które ostatecznie doprecyzowane zostaną w statucie AK uchwalonym przez Zgromadzenie Ogólne Akademii Kopernikańskiej. Pierwszy statut nadany zostanie przez Prezesa Rady Ministrów.
– Co ważne, Akademią Kopernikańską będą zarządzać sami naukowcy. I to z całego świata. To międzynarodowa korporacja – składa się w połowie z polskich, a w połowie z zagranicznych naukowców. I to ma ułatwić realizację podstawowego celu Akademii – realnego uczestnictwa w nauce od pierwszego dnia koncepcji nad jej rozwojem, a nie tylko na jej końcowym etapie. To zasadnicza zmiana. – tłumaczy prof. Górski.
Akademia będzie realizować program obejmujący m.in. finansowanie badań naukowych, w tym przyznawanie stypendiów kopernikańskich, grantów Mikołaja Kopernika, wspieranie Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika, przyznawanie nagród czy powoływanie ambasadorów Akademii Kopernikańskiej.
5 Noblistów podczas I Światowego Kongresu Kopernikańskiego
W renesansowych wnętrzach Ratusza i Dworu Artusa i zaplanowano kilkanaście paneli dyskusyjnych poświęconych oczywiście astronomii, a także naukom przyrodniczym, medycynie, ekonomii, jak również historyczno-polityczna, prawnicza i filozoficzno-teologiczna. Bo nimi wszystkimi zajmował się sam Kopernik. Zajmie się więc i Akademia, której Kongres jest inauguracją.
Wydarzenie nawiązuje do bogactwa osiągnięć najwybitniejszego polskiego uczonego. Jest częścią kompleksowego systemu wsparcia, który ma na celu nadanie nowej jakości polskiej nauce i promocję jej oraz naszego kraju. W związku z tym ma też charakter szeroko zakrojonej akcji międzynarodowej.
Wśród wielu znakomitych gości i prelegentów Kongresu znajdą się m.in.:
Prof. P.J.E. Peebles – kanadyjsko-amerykański fizyk, kosmolog, astrofizyk i astronom, jeden z pionierów teorii formowania się struktur kosmicznych, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 2019 roku.
Prof. Michel Gustave Édouard Mayor– szwajcarski astronom, profesor na wydziale astronomii Uniwersytetu Genewskiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 2019 roku.
Prof. Barry Clark Barish– amerykański fizyk doświadczalny, profesor emeritus California Institute of Technology, czołowy ekspert w dziedzinie fal grawitacyjnych, laureat Nagrody Nobla z fizyki z 2017 roku.
Prof. Arthur B. McDonald– kanadyjski fizyk, profesor kanadyjskiego Queen's University w Kingston, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 2015 roku.
Prof. Didier Patrick Queloz – szwajcarski astronom, profesor Uniwersytety Cambridge, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 2019 roku.
Współorganizatorami Kongresu są Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie oraz Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Ze względu na bogate i wciąż żywe oraz rozwijane tradycje kopernikańskie w tych ośrodkach Kongres będzie miał formułę kroczącą. Obrady będą odbywały się kolejno w Toruniu, Krakowie i Olsztynie i z powrotem w Toruniu.
Patronat nad wydarzeniem objęli Prezydent RP Andrzej Duda, Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki, Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek, a także Wojewoda Kujawsko-Pomorski Mikołaj Bogdanowicz, Marszałek Województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, Prezydent Miasta Torunia Michał Zaleski, Narodowy Bank Polski.