Ewidencję odpadów prowadzi się w sposób pełny z wykorzystaniem pełnej gamy dokumentów wymienionych w art. 67 ustawy o odpadach lub w sposób uproszczony z zastosowaniem jedynie karty przekazania odpadów. Ewidencję uproszczoną prowadzą podmioty, które:
- wytwarzają odpady niebezpieczne, w ilości do 100 kg rocznie,
- wytwarzają odpady inne niż niebezpieczne, niebędące odpadami komunalnymi, w ilości do 5 ton rocznie,
- transportują odpady wykonując wyłącznie usługę transportu odpadów,
-
władają powierzchnią ziemi, na której komunalne osady ściekowe są stosowane:
– w rolnictwie, rozumianym jako uprawa wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczane do produkcji pasz
– do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu
– do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz.
Ewidencja odpadów, zgodnie z art. 66 ww. ustawy, powinna być prowadzona na bieżąco i w sposób rzetelny zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Wielu przedsiębiorców będących posiadaczami odpadów zadaje sobie pytanie, co to w praktyce oznacza.
Ewidencja odpadów. Kto jest zobowiązany?
Aby wyjaśnić w sposób pełny powstałą normę prawną, w pierwszej kolejności powinniśmy ustalić, kto tak naprawdę jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji odpadów. Co prawda ustawodawca formułując przedmiotową regułę posługuje się bardzo szeroką definicją podmiotową wskazując, że ewidencję powinien prowadzić każdy posiadacz odpadów, czyli de facto każdy kto wytwarza odpady lub nimi gospodaruje (tj. m.in. zbiera, transportuje i przetwarza). Jednak po dokonaniu szerszej analizy wskazanego art. 66 można stwierdzić, że od wskazanej reguły ustawodawca wskazał szereg wyłączeń, uwzględniających konkretne podmioty (dotyczą konkretnych podmiotów gospodarujących odpadami), rodzaje odpadów (dotyczą konkretnych rodzajów odpadów) oraz masy wytworzonych odpadów (wyłączone są podmioty wytwarzające niewielkie ilości odpadów). Z obowiązku prowadzenie ewidencji zostali zwolnieni:
- wytwórcy odpadów komunalnych, czyli faktycznie każdy wytwarzający odpady w związku ze swoim bytowaniem w domu lub pracy, wytwórca odpadów w postaci pojazdów wycofanych z eksploatacji, jeżeli pojazdy te zostały przekazane do stacji demontażu lub punktu zbierania pojazdów,
- wytwórca będący rolnikiem gospodarującym na powierzchni użytków rolnych poniżej 75 ha – o ile nie uzyskał m. in. pozwolenia lub zezwolenia na gospodarowanie odpadami, a także podmioty władające powierzchnią ziemi, na której są stosowane komunalne osady ściekowe w celach „rolniczych”, zwolnione z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów,
- wytwórca odpadów budowlanych i rozbiórkowych pochodzących z robót budowlanych prowadzonych przez osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą,
- osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami, wykorzystujące odpady na potrzeby własne – rodzaj, ilości odpadów i metody odzysku określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku
- podmioty prowadzące działalność inną niż działalność gospodarcza w zakresie gospodarowania odpadami, które zbierają odpady opakowaniowe i odpady w postaci zużytych artykułów konsumpcyjnych, w tym zbieranie leków i opakowań po lekach przez apteki, przyjmowanie zużytych artykułów konsumpcyjnych w sklepach, systemy zbierania odpadów w szkołach, placówkach oświatowo-wychowawczych, urzędach i instytucjach
- podmioty transportujące samodzielnie wytworzone przez siebie odpady,
- podmioty prowadzące działalność gospodarczą m. in. firmy usługowe, produkcyjne i przemysłowe, które wytwarzają odpady zgodnie z katalogiem i ilościami wskazanymi w rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów (rozporządzeniem zwolniono łącznie 46 grup odpadów w określonej ilości jaka zostanie wytworzona w ciągu roku np. wytwórcy 0,2 tony tonerów drukarskich).
Ewidencja odpadów – najważniejsze informacje
Gdy już doprecyzowaliśmy grupę posiadaczy odpadów zobowiązaną do prowadzenia ewidencji, możemy przejść do szczegółowego zrozumienia procesu samego prowadzenia ewidencji odpadów. Jak już wskazano ewidencję należy prowadzić na bieżąco i w sposób rzetelny zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Aby w pełni zrozumieć sposób wykonywania tego obowiązku należy dokonać wykładni każdego ograniczeń jakie wskazuje ustawodawca.
Zacznijmy od wskazania ustawodawcy, że ewidencję należy prowadzić na bieżąco. Zgodnie z wykładnią językową tego stwierdzenia dokonaną na podstawie internetowego słownika PWN, znaczenie terminu na bieżąco to: bez spóźnienia, regularnie, wtedy gdy na coś pora, w miarę dziania się czegoś lub w miarę upływającego czasu. Odnosząc wskazane doprecyzowanie terminu na bieżąco na grunt gospodarowania odpadami, należy jednoznacznie przyjąć, że wolą ustawodawcy było aby poszczególne dokumenty ewidencji odpadów były wypełniane w momencie wykonywania faktycznych czynności związanych z gospodarowaniem odpadami, np. jeśli przekazujemy odpady do zbierającego to w momencie faktycznego przekazania odpadów nowemu posiadaczowi odnotowujemy to w odpowiednich dokumentach stanowiących ewidencję odpadów. Jednocześnie należy podkreślić, że wprowadzenie tego terminu jest równoznaczne z nieakceptowaniem przez ustawodawcę realizacji obowiązku ewidencyjnego odpadów w zwłoce (tj. z opóźnieniem).
Warto przy tym nadmienić, że od 1 stycznia 2021 roku ewidencja odpadów prowadzona jest w Bazie Danych Odpadowych (tzw. systemie BDO) i ma ona jedynie formę elektroniczną. Odejście od papierowej ewidencji na rzecz ewidencji elektronicznej, prowadzonej na indywidualnym koncie posiadacza odpadów w systemie BDO, miało uszczelnić gospodarkę odpadami i pomóc w walce z szarą strefą, czyli fikcyjnym obrotem odpadami z wykorzystaniem dokumentów ewidencyjnych, a w konsekwencji tego działania z nielegalnymi miejscami porzucenia odpadów. Dzięki BDO instytucje kontrolujące takie jakie organy Inspekcji Ochrony Środowiska i marszałek województwa mogą na bieżąco – w czasie rzeczywistym – mieć wgląd w to, ile i jakiego rodzaju odpady powstają w konkretnym podmiocie.
Dlatego należy pamiętać, jeżeli ustalimy, że jesteśmy podmiotem zobowiązanym do prowadzenia ewidencji odpadów to jesteśmy również zobowiązani do uzyskania wpisu do systemu BDO, który uzyskujemy z urzędu (jeżeli np. uzyskaliśmy pozwolenie lub zezwolenie w zakresie gospodarowania odpadami) lub na wniosek, który składamy do właściwego marszałka województwa (marszałek jest organem właściwym w zakresie administrowania systemem BDO).
Gdy już wiemy co ustawodawca miał na myśli stosując w przedmiotowej normie prawnej zwrot na bieżąco, to przejdźmy do kolejnej części przepisu w której ustawodawca mówi, że ewidencję należy prowadzić w sposób rzetelny zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Niewątpliwie należy przyjąć że termin w sposób rzetelny należy rozumieć nie inaczej niż jak w sposób zgodny z prawdą (ze stanem faktycznym) i wedle przyjętych norm i zasad. Zatem aby w sposób właściwy prowadzić ewidencję odpadów musimy rzetelnie określać ilość odpadów oraz ich jakość rozumianą jako skład morfologiczny pozwalający w sposób właściwy nadać danym odpadom kod zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów. Jednak doprecyzowując pojęcie rzetelności pod względem jakościowym, moim zdaniem należy go rozszerzyć o inne jakościowe dane jakie należy uwzględnić w sposób rzetelny w dokumentacji ewidencyjnej tj.: m. in. data i godzina rozpoczęcia transportu odpadów i ich dostarczenia do następnego posiadacza odpadów (np. firmy, która zajmuje unieszkodliwianiem odpadów; numery rejestracyjne środków pojazdu albo zespołu pojazdów, które transportują odpady; numer rejestrowy, nadany przez marszałka województwa; sposób gospodarowania odpadami – w przypadku posiadacza odpadów prowadzącego przetwarzanie odpadów; adres miejsca przeznaczenia odpadów, a w przypadku przeznaczenia odpadów poza terytorium kraju również datę rozpoczęcia transportu, rodzaj środka transportu oraz przewidywaną metodę przetwarzania odpadów).
Mając na uwadze powyższą analizę normy prawnej wynikającej z art. 66 ustawy o odpadach, prowadzenie w sposób rzetelny dokumentacji ewidencji odpadów jest jednym z głównych obowiązków posiadacza odpadów. Nieprowadzenie ewidencji odpadów albo prowadzeniem tej ewidencji w sposób nieterminowy lub niezgodnie ze stanem rzeczywistym uznawane jest jako delikt administracyjny, za który właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza administracyjną karę pieniężną w wysokości od 1000 zł do 1 000 000 zł.
Mec. Krzysztof Gołębiewski – radca prawny specjalizujący się w Prawie ochrony środowiska; Kancelaria Adwokacka Rawa-Klocek& Partnerzy w Warszawie.