Trójząb zamiast Turula?

Posąg, który wrzucono do fosy, ma być zastąpiony ukraińskim herbem. Ten akt, który głęboko oburza społeczność węgierską, miał miejsce w czasie brutalnej wojny rosyjsko-ukraińskiej, gdy na froncie codziennie tracą życie młodzi ludzie, w tym Węgrzy Mukaczewo jest drugim co wielkości miastem na Zakarpaciu, położone jest u podnóża Karpat Północno-Wschodnich, nad brzegiem rzeki Latorica. W ciągu swojej tysiącletniej historii wchodziło w skład kilku państw, najdłużej – przez wieki – należało do Węgier. W ciągu ostatnich stu lat najpierw stało się częścią Czechosłowacji na mocy traktatu z Trianon w latach 1920–1938, następnie, na sześć lat, ponownie powróciło do Węgier. Natomiast od 1945 r. było częścią ZSRS aż do jego rozpadu w 1991 r. Od czasu zmiany ustroju miasto leży w granicach Ukrainy. Mukaczewo słynie przede wszystkim ze średniowiecznego zamku (Zamek Palanka), który jest jednym z historycznych klejnotów Zakarpacia.

LOS POMNIKA TURULA

Pomnik Turula w Mukaczewie miał na przestrzeni dziejów skomplikowaną historię. W 1896 r. Węgry obchodziły 1000-lecie swojego istnienia i z okazji tych obchodów Kálmán Thaly, historyk i członek parlamentu, zaproponował postawienie w różnych częściach kraju siedmiu pomników upamiętniających siedmiu przywódców. Ostatecznie posągi stanęły na wzgórzu Zobor w Nitrze, w Pannonhalmie, na wzgórzu zamkowym w Devín, w Ópusztaszer, na wzgórzu Cenk w Braszowie oraz we wspomnianym zamku w Mukaczewie. Każdy z nich miał na cokole wypisane daty „896–1896”. W wieży Hunyadyego w zamku w Mukaczewie znajduje się obelisk o wysokości 33 metrów, na którym umieszczono Turula. W mitologii węgierskiej turul jest szlachetnym ptakiem reprezentującym węgierską państwowość, podobnie jak orzeł reprezentuje państwo polskie. Pomnik upamiętniający przeszłość Węgrów został po raz pierwszy zburzony i wrzucony do fosy w grudniu 1924 r., w czasie rządów czechosłowackich. Jego szczątki zostały przetopione przez Sowietów i wykorzystane do wykonania czerwonej gwiazdy z brązu na placu w Mukaczewie.

W 2008 r. pojawił się pomysł przywrócenia pomnika. Decyzję o jego powrocie podjęła ówczesna rada miasta. Kluczową rolę odegrał Imre Pákh, który urodził się w Mukaczewie i wyemigrował do Ameryki. Wyłożył on własne pieniądze na odrestaurowanie węgierskiego pomnika. Na obelisku umieszczono wysokiego na 2,5 metra i ważącego prawie tonę Turula. Jest on dziełem rzeźbiarza z Użhorodu Mihajla Belenyego. Jednak pomnik, który dla zakarpackich Węgrów jest pamiątką historycznej przeszłości, dopiero od 14 lat zdobi zamek w Mukaczewie, często odwiedzany przez zagranicznych turystów.