Historia Kościoła koptyjskiego
Kościołem Koptyjskim nazywa się Kościół w Egipcie. Choć wiemy o nim niewiele, to jednak jego historia sięga aż św. Marka. To właśnie Ewangelista miał zanieść Dobrą Nowinę do ziemi egipskiej. Koptowie to nazwa pochodząca od języka, którym się posługiwano na tamtym terenie. Język koptyjski to ostatnia zachowana odmiana języka staroegipskiego. W tym języku słowo "Kopt" oznacza osobę pochodzącą z Egiptu.
Egipt to miejsce, w którym rozwinęło się życie monastyczne. To tam żyli św. Klemens Aleksandryjski i Orygenes. Już w II wieku po Chrystusie przepisywano w języku koptyjskim m.in. Ewangelię wg św. Jana. Stolica Egiptu – Aleksandria – już w IV wieku miała swojego arcybiskupa. W ten sposób konkurowała o drugie miejsce w Kościele (zaraz po Rzymie) z Konstantynopolem. Dodatkowo między Aleksandrią i Konstantynopolem w V wieku pojawił się konflikt doktrynalny. Chodziło o pogląd, że Chrystus ma jedynie boską naturę.
Pogląd, nazywany monofizytyzmem został potępiony jako herezja podczas soboru w Chalcedonie w 451 r. Szczególnie potępiał go ówczesny patriarcha Konstantynopola. Z kolei patriarcha Aleksandrii nie dotarł na sobór. W tamtym czasie jedynie niewielka część egipskich chrześcijan wybrała posłuszeństwo papieżowi i przyjęła stanowisko soboru chalcedońskiego (nazwano ich melchitami). Tymczasem większość tamtejszych chrześcijan odrzuciła sobór, tym samym pozostając w rodzimym kościele koptyjskim. Od tego czasu Kościół koptyjski w Egipcie był nazywany monofizyckim. Chrześcijanie koptyjscy sami nazywali siebie "prawowiernymi" i "ortodoksyjnymi". Stąd też dziś mówi się o Ortodoksyjnym Kościele Koptyjskim.
Schizma w Kościele
Kolejny, duży podział dokonał się w Kościele w XI wieku. Była to wielka schizma wschodnia. To był czas, kiedy Konstantynopol uniezależnił się od Rzymu. To spowodowało rozdział na Kościół rzymskokatolicki i Kościół prawosławny. Choć nie dotknęło to bezpośrednio Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego, to jednak wpłynęło na chrześcijan w Egipcie, a konkretnie melchitów. To wśród nich nastąpił podział, ponieważ ze względu na bliskość kultury wschodniej większość melchitów opowiedziała się po stronie Konstantynopola i dołączyła do Kościoła prawosławnego.
Jedynie niewielka grupa melchitów pozostała wierna papieżowi. Jednak odległość sprawiła, że do XVII w., funkcjonowali oni bez formalnej hierarchii. W ten sposób, w Egipcie utworzyły się trzy wspólnoty chrześcijan koptyjskich. Największą grupą był Ortodoksyjny Kościół Koptyjski, prawosławni wywodzący się z melchitów, oraz niewielka wspólnota katolików. Niemniej jednak wszystkie te trzy wspólnoty pozostawały w kręgu wschodniej kultury Konstantynopola.
Obecnie w Egipcie żyją trzy grupy Koptów: członkowie Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego, którego głową jest papież Aleksandrii Tawadros II; członkowie Kościoła prawosławnego z patriarchą Teodorem II na czele, a także członkowie Kościoła katolickiego obrządku koptyjskiego, którego patriarchą jest Ibrahim Isaak Sidrak.
Koptyjskich katolików i prawosławnych nadal dzieli schizma wschodnia. Natomiast, jeśli chodzi o Ortodoksyjny Kościół Koptyjski i katolików koptyjskich, sytuacja od kilkudziesięciu lat wygląda nieco lepiej. Sobór w Chalcedonie nie jest już kością niezgody. Teologowie uznali, że w gruncie rzeczy obie grupy wiernych wierzą tak samo w zjednoczenie Bóstwa i człowieczeństwa w Jezusie Chrystusie, choć używają innych sformułowań. Uznano również, że członkowie Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego nie wyznają monofizytyzmu, a ich wiara to wiara Kościoła katolickiego. W 1973 papież Paweł VI, a potem w 1988 r. papież Jan Paweł II razem z papieżem Aleksandrii opublikowali wspólne deklaracje, w których wyrażono jedną wiarę obu Kościołów w Jezusa Chrystusa.
Tradycje Koptów
Warto również podkreślić, że Kościół w Egipcie zachował odrębną liturgię i obrzędy. Jest to spowodowane przede wszystkim długoletnim rozdzieleniem z Rzymem. Choć język koptyjski nie jest już językiem mówionym na tamtym terenie, to jednak zachował się w liturgii zarówno Ortodoksyjnego Kościoła Koptyjskiego, jak również katolików obrządku koptyjskiego.
Niektóre elementy liturgii koptyjskiej odbiegają od tego, co znane w Kościele rzymskokatolickim, a przypominają raczej zwyczaje muzułmańskie bądź żydowskie. Na przykład, Koptowie do kościoła wchodzą boso, podobnie jak do meczetu. Praktykowane jest u nich również obrzezanie.
Tradycją Koptów jest, że na nadgarstku mają wytatuowany niewielki znak krzyża. To symbol przynależności do Chrystusa i wierności swojemu Panu.
Prześladowania
Koptowie stanowią dziś ok. 12 proc. całej ludności Egiptu. To ok. 10 mln osób. Bez względu na to, do której grupy przynależeli Koptowie, od VII wieku mierzyli i mierzą się oni z prześladowaniami ze strony wyznawców islamu. Wierni koptyjscy, ze strachu przed muzułmańskim najeźdźcą, często odstępowali od wiary, przechodząc na islam.
Obecnie prześladowania chrześcijan koptyjskich zostały niejako zalegalizowane. Stało się to po upadku rządów Hosniego Mubaraka w 2011 roku. Sytuacja Koptów jest trudna. Nie mają oni dostępu do wyższych stanowisk. Mogą wykonywać nie wszystkie zawody. Słowo chrześcijan jest uznawane za nie wartościowe wobec słowa muzułmanina. Chrześcijanie nie mogą liczyć na pomoc państwa przy budowie kościołów, przy czym budowa meczetów dostaje takie wsparcie. Dzieci chrześcijan muszą uczyć się Koranu w szkołach, a dziewczynki – niezależnie od wyznania – muszą nosić burki.
Muzułmanie nie ukrywają, że ich celem jest pozbycie się z kraju wszystkich "niewierzących". Mimo nasilających się prześladowań Koptowie nie rezygnują z tatuaży, choć dzięki nim łatwiej ich zidentyfikować. Warto jednak zaznaczyć, że Koptowie są obecnie największą grupą wierzących, którzy oddają życie za Jezusa.
Czytaj też:
Apokalipsa Świętego Jana. Listy do siedmiu KościołówCzytaj też:
Nieprzemijająca nowość chrześcijaństwa vs. postchrześcijański świat. Konferencja Collegium Intermarium i Akademii Zamojskiej