Dziwi, że autor, mający się za konserwatystę i publikujący w takowym medium, zdaje się kompletnie nie rozumieć znaczenia kultury dla tożsamości narodowej. I to nie kultury drożdży piwnych w znakomicie prosperującym u nas przemyśle browarniczym, ale kultury rodzimej, związanej z twórczością, w szczególności artystyczną.
Szanowny Panie Redaktorze, jeśli Panu artysta kojarzy się jedynie z hucpiarzem publicznie oddającym ekskrementy, to szczerze współczujemy. Dla nas i dla milionów Polaków artysta to muzyk w zespole, tancerz w balecie, rzeźbiarz w pracowni, to konserwator sztuki w warsztacie, to malarz, poeta, reżyser, aktor, twórca ludowy. Artysta to człowiek wykształcony i wrażliwy, ale przede wszystkim, to twórca piękna, bez którego nie wyobrażamy sobie godnego życia.
Czy choć raz zadał Pan sobie pytanie, kim bylibyśmy dziś, gdyby nie pokolenia artystów, twórców, ludzi kultury? Jak przetrwalibyśmy 123 lata zaborów bez Chopina, Mickiewicza, Norwida czy Wyspiańskiego? Jak przetrwalibyśmy stalinizm, jak przetrwamy XXI wiek? Kultura bez czynnie uprawiających ją artystów jest martwa i co najwyżej nadaje się do zamknięcia w skansenie.
Z lektury Pana tekstu wydaje nam się, że na świat kultury i sztuki patrzy pan ulegając dość rozpowszechnionym niestety stereotypom. Po pierwsze: artysta to nie celebryta. Ci ostatni akurat najczęściej z twórczością nie mają wiele wspólnego, są rodzajem medialnych biznesmenów wykorzystujących trendy rynkowe, którym ulega publiczność. Po drugie: dobry artysta niekoniecznie osiąga sukces rynkowy. I nie dotyczy to jedynie tak spektakularnych przypadków, jak Van Gogh czy Cyprian Kamil Norwid. Geniusz kształci się w otoczeniu tysięcy wartościowych, pracowitych i niezwykle potrzebnych twórców. Bez tego zaplecza, tradycji, ciągłości, nie ma korzeni, nie ma skąd czerpać twórczego pożywienia. Po trzecie: artysta to najczęściej nie niebieski ptak, nie osoba roszczeniowa. Twórczość artystyczna wymaga poświęcenia całego życia, dyscypliny, perfekcji i konsekwencji. To ciężka praca, często na kilka etatów na raz.
Fakty są takie, że artyści traktowani są gorzej niż inne grupy zawodowe w Polsce. System państwowy ich nie widzi, a publiczność w dobie internetu chce mieć dostęp do ich pracy za darmo. A tymczasem ponad połowa muzyków, tancerzy czy aktorów nigdy nie miała ubezpieczenia zdrowotnego czy społecznego! A mówimy o zawodowcach. Dlaczego tak trudno nam wyobrazić sobie górników, nauczycieli czy lekarzy bez dostępu do opieki zdrowotnej czy bez należnego wynagrodzenia za ich pracę, a tak samo ciężko pracujących artystów skazujemy na taką sytuację?
Jeśli zgodzimy się, że konstytucyjnym prawem jest dostęp osób pracujących do pewnych świadczeń cywilizacyjnych, pozostaje pytanie, jak to ma wyglądać w przypadku artystów, którzy często całe życie pracują na tzw. umowach śmieciowych.
Projekt ustawy o artystach zawodowych zakłada traktowanie artystów podobnie jak przedsiębiorców. Tylko tyle i aż tyle. Też będą mogli „założyć działalność”, sami opłacać składki i otrzymywać ulgi w szczególnych przypadkach. Jedynie owych ulg nie będzie finansował polski podatnik, tylko międzynarodowa korporacja produkująca sprzęt elektroniczny - poprzez opłatę funkcjonującą od dziesięcioleci w niemal wszystkich krajach Europy i cywilizowanego świata.
Tak zwana opłata reprograficzna czy też rekompensata za dozwolony użytek, który w Polsce w porównaniu z innymi krajami jest niezwykle szeroki, to od dawna istniejący w polskim prawie mechanizm dofinansowania twórców na podstawie umowy społecznej: autorzy godzą się, by ich dzieła były dostępne lub kopiowane dla celów prywatnych, a producenci i importerzy sprzętu godzą się odprowadzić mały procent jego wartości na ten cel za to, że ich urządzenia mogą być do tego wykorzystywane. Zgodnie z prawem bowiem, jeśli chcemy zjeść dwa jabłka, a mamy jedno, to musimy drugie kupić. Ale jak chcemy podarować książkę e-book siostrze czy koledze, to nie musimy kupować drugiej. Nie musimy kupować filmu, by obejrzeć go z teściową w jej mieszkaniu, możemy też skopiować płytę, obraz czy film, by z nich korzystać, na przykład w trakcie jazdy samochodem. Wszystkie te udostępnienia znakomicie zwiększają popyt na sprzęt elektroniczny. Przecież współczesne telefony są potężnymi urządzeniami multimedialnymi nie dlatego, żeby umożliwiać lepsze rozmowy wideo, a mało kto dodatkowo płaci za kopiowanie do ich pamięci muzyki czy filmów, gdy chce sobie z ich pomocą umilić czas na przykład podczas podróży samolotem.
Taka umowa jest uczciwa i powszechna, do tego stopnia, że na przykład firma Apple w polskim sklepie internetowym informuje, że opłata o której mowa została już uwzględniona w cenie iPhonów i iPadów w Polsce (sic!). Tylko że w naszym kraju te urządzenia nie są nią objęte. Są za to magnetofony i taśmy VHS. Ten przykład pokazuje, jak skutecznie wielki międzynarodowy biznes w imię swoich finansowych interesów – lub interesów pośredników – ogranicza rozwój polskiej kultury, jak niedorzeczne są argumenty o groźbie wzrostu cen urządzeń w przypadku objęcia ich jedno- czy dwuprocentową opłatą, którą producent już skalkulował, i jak dwuznaczną rolę w całej tej sprawie odgrywają niektórzy tak zwani niezależni publicyści.
Jeśli chodzi o funkcjonowanie projektowanego systemu, Pan Redaktor najwyraźniej niewiele zrozumiał. Nie będzie on obowiązkowy, nie będzie wymagał członkostwa w żadnym związku czy stowarzyszeniu, nie będzie ograniczał twórczości artystycznej, nie będzie zależny od polityków. Każdy będzie mógł nadal tworzyć i zarabiać na pracy artystycznej bez względu na decyzję o wejściu lub nie do systemu. Trudno też mówić o jego korporacyjnym charakterze, z założenia ma bowiem nawiązywać do konserwatywnych wzorców samorządności. Projekt ustawy o artyście zawodowym nie rozwiązuje wszystkich problemów polskich artystów, ale trzeba zauważyć, że to pierwszy krok w dobrą stronę i próba systemowego rozwiązania problemów polskiej kultury. Ma szanse przywrócić godność polskim artystom i wspiera kontynuację bezcennego, rodzimego dziedzictwa kulturowego. A teksty takie, jak Pana Redaktora, są przykładem co najwyżej ignorancji, idącej w sukurs osiągającym bilionowe zyski międzynarodowym koncernom.
Związek Zawodowy Muzyków RP
Związek Zawodowy Aktorów Polskich
Stowarzyszenie Pisarzy Polskich
Unia Teatrów Niezależnych
Stowarzyszenie Twórców Ludowych
Stowarzyszenie Artystów Wykonawców SAWP
Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków
Związek Artystów Wykonawców Stoart
Forum Środowisk Sztuki Tańca
Zrzeszenie Filharmonii Polskich
Związek Kompozytorów Polskich
Stowarzyszenie Dyrektorów Teatrów
Stowarzyszenie Pisarzy Polskich
Powyższy tekst stanowi polemikę do tekstu Łukasza Warzechy pt. "Powstaje kolejna specjalna kasta?".
Czytaj też:
Powstaje kolejna specjalna kasta?