Każdy wie, że powinniśmy odżywiać się zdrowo: spożywać warzywa i owoce, które nie są pryskane chemią czy mięso, które nie jest faszerowane antybiotykami. Stawiając na dobrą żywność, możemy dbać również o naszą gospodarkę, czyli częściej kupować zdrową żywność od lokalnych rolników. W tym może pomóc państwo.
Minister zdrowia Katarzyna Sójka ogłosiła program „Dobry posiłek”[1], dedykowany wszystkim pacjentom szpitali.
Program „Dobry posiłek” to idealny moment, aby wykorzystać zdrowe i lokalne produkty, w szczególności żywność pochodzącą z upraw ekologicznych. Żywność ekologiczna jest odpowiedzią na zapotrzebowanie konsumentów, którzy poszukują produktów wytworzonych z poszanowaniem środowiska i zwierząt, bez stosowania syntetycznych środków produkcji.
Poprawa żywienia w szpitalach jest jednym z działań, których podjęcie jest potrzebne. Niezbędne jednak są dalsze zmiany. Zdrowa, przyjazna planecie żywność powinna znaleźć się także w polskich szkołach, zgodnie z tym, co zaprezentowane zostało w stanowisku Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk z listopada 2019 roku, w którym napisano, że:
„modyfikacja dotychczasowych posiłków szkolnych w kierunku założeń »diety przyjaznej planecie[3]« jest niezbędna dla kształtowania prawidłowych zwyczajów zdrowotnych i prośrodowiskowych”.
Zmiany powinny obejmować między innymi zwiększanie spożycia warzyw i owoców, nasion roślin strączkowych, żywności nieprzetworzonej oraz ograniczenie spożycia mięsa.
Państwo może wspierać rolnictwo ekologiczne za pośrednictwem subwencji i dopłat, a także kreując stałe rynki zbytu, np. zobowiązując szkoły i urzędy publiczne, by produkty ekologiczne stanowiły obowiązkową część zamówienia publicznego na żywność.
Bądźmy niezależni energetycznie i wspierajmy naturę
Zależy nam, aby być suwerennym państwem, któremu nikt nie dyktuje warunków. Dlatego ważne jest, aby być w jak największym stopniu niezależnym energetycznie, by żaden inny kraj nie mógł wpływać na nas poprzez windowanie cen lub ograniczanie dostaw importowanych surowców, np. węgla czy uranu. Niezależność energetyczna może iść w parze z ochroną klimatu i ograniczeniem zatruwania powietrza smogiem. Jakie działania są ważne w tym zakresie? Po pierwsze: ograniczenie zapotrzebowania i marnowania energii poprzez poprawę efektywności energetycznej. Po drugie: niskoemisyjne, odnawialne źródła energii, jak: słońce, wiatr, geotermia czy biogaz, niezależne od importowanych paliw kopalnych. Po trzecie: wykorzystanie potencjału lokalnych społeczności przez tworzenie wspólnot energetycznych, produkujących energię z uzupełniających się lokalnych źródeł.
Renowacja budynków
Najprościej o niezależność możemy zadbać, obniżając zapotrzebowanie energii, np. do ogrzewania domów czy mieszkań. Dzięki termomodernizacji zużywamy mniej ciepła i obniżamy wysokość rachunków. Mniej zużywamy, mniej płacimy, ale też potrzebujemy mniejszego źródeł ciepła (np. pompy ciepła) i mniej trujemy Polaków smogiem. Na ogrzewaniu w Polsce można szybko i dużo zaoszczędzić, bo docieplenia wymaga nawet 3, spośród ok. 6,5 mln domów jednorodzinnych. Po dociepleniu zużycie węgla na ogrzanie domu może spaść o 2-3 tony rocznie, dlatego lepiej dopłacić raz do termomodernizacji, niż co roku do węgla i smogu.
Dociepleń wymagają również budynki wielorodzinne, ale tu problem jest nieco mniejszy, bo mieszkanie w bloku ma mniej ścian zewnętrznych niż dom i wiele bloków już posiada lepsze lub gorsze docieplenie. Budynków wielomieszkaniowych jest w Polsce ok. 600 tysięcy, ale mieszka w nich prawie połowa Polaków.
W pierwszym roku koszt programu dla osiedli z wielkiej płyty miał wynieść co najmniej 5 mld zł[2] – poinformował premier Mateusz Morawiecki. Działania mają skupiać się nie tylko na termomodernizacji, ale także m.in. na budowie wind do wysokich bloków, garaży i parkingów. Dodatkowo w programie uwzględniono również architekturę zieleni.
Odnawialne źródła energii
Zdrowym i bezpiecznym rozwiązaniem, zapewniającym własną energię, są źródła odnawialne, korzystające z wiatru słońca czy ciepła ziemi. Indywidualny zakup instalacji OZE może być kosztowny, ale nadal jest opłacalny, nawet po zmianie sposobu rozliczania na mniej korzystny tzw. „net-billing”. Do lepszego wykorzystania własnej energii z najpopularniejszych przydomowych OZE, jakimi są panele fotowoltaiczne, może być potrzebny magazyn energii (akumulator lub zbiornik ciepłej wody) – ale to dodatkowy koszt. Magazyny pomagają odciążyć sieci w szczycie nasłonecznienia, dlatego taki wydatek powinien być objęty wsparciem.
Inwestycje w termomodernizację, OZE i magazyny energii mogą zaoszczędzić miliony ton węgla, a także chronić zdrowie przed smogiem, dlatego tak ważne jest, aby państwo wspierało obywateli, którzy decydują się na docieplenie, fotowoltaikę, wymianę pieców węglowych na pompy ciepła. W tym celu powstały programy dofinansowujące, np. „Czyste powietrze” lub „Mój prąd”. Istotne jest, aby takie programy nadal powstawały i pomagały obywatelom w obniżeniu rachunków. Polacy nie potrzebują drogiego węgla z dopłatą, ale ciepłych domów, taniej energii z własnego podwórka i czystego powietrza.
Spółdzielnia energetyczna z sąsiadami
Ostatnie lata pokazały, jak bardzo to, co się dzieje na świecie, wpływa na ceny paliw i energii. Dla naszego kraju ważne jest, abyśmy byli niezależni. Popularna fotowoltaika ma jednak swoje wady – zimą słabiej się spisuje, a system rozliczania z operatorem sieci nie jest prosty. Rozwiązaniem może być połączenie paneli z innymi OZE. Szczególnie dobrze nadają się do tego turbiny wiatrowe albo biogazownie.
Niestety najlepiej działające, wysokie wiatraki o mocach mierzonych w megawatach, kosztują miliony i nie wszędzie można je zbudować (podobnie jak biogazownie). Dlatego na świecie powstają wspólnoty energetyczne, które zrzeszają wielu obywateli, aby móc wspólnie inwestować w duże, uzupełniające się OZE i magazyny energii.
Nie musimy działać w pojedynkę. Spółdzielnie energetyczne zakładane np. przez sąsiadów w jednej lub kilku miejscowości, umożliwiają wspólne inwestycje i dostęp do taniej energii z dużych źródeł odnawialnych, niedostępnych dla indywidualnych prosumentów, jak np. farmy fotowoltaiczne albo elektrownie wiatrowe. Istotne jest, aby prawo było przejrzyste w tym zakresie i wspierało wspólnoty energetyczne, a tu jest dla przyszłego rządu i sejmu jeszcze sporo do zrobienia.
Dbajmy o nasze zasoby wody
Katastrofa ekologiczna na Odrze w 2022 roku wykazała znaczne błędy ludzkie. Niestety zawiodła zarówno profilaktyka, jak i postępowanie po katastrofie. Zginęły setki tysięcy ryb, które były nie tylko żywymi istotami, ale też ważnym zasobem naszej gospodarki. Za błędy systemu i bezkarność nielicznych zapłacą mieszkańcy nadodrzańskich gmin, rybacy, osoby prowadzące agroturystykę i wielu innych.
Powinniśmy szczególną uwagę zwracać na to, aby kopalnie i zakłady przemysłowe działały w stopniu jak najmniej ingerującym w środowisko. Nie można pozwolić na niekontrolowane spuszczanie zanieczyszczeń do rzek. Jednak wpływ na większe ryzyko katastrofy ekologicznej rzek mają nie tylko zanieczyszczenia, ale także nadmierna ingerencja w ich naturalny bieg. Odra została przekształcona już za czasów niemieckich, a w ostatnich dziesięcioleciach z trudem odzyskiwała część swojej naturalnej odporności. Niestety nowe inwestycje mogą zniweczyć ten postęp, a katastrofa na Odrze była najlepszym tego dowodem.
Rzekom i akwenom nie pomagają również zmiany klimatyczne, które powodują wzrost temperatury wody, co w konsekwencji sprzyja m.in. zakwitom toksycznych alg. Rośnie też parowanie i maleje ilość śniegu w zimie, a w rezultacie coraz większe obszary Polski są dotknięte suszą (cierpią na tym szczególnie mniejsi rolnicy, którzy często od kilku pokoleń dbali o swoje pola i łąki). Wody podziemne to zasób deficytowy, a studnie głębinowe są drogie. Dlatego dla większości polskich rolników najważniejsza jest woda gruntowa, której – tak samo jak w rzekach i jeziorach – jest coraz mniej.
Nie możemy zaniedbywać naszych dóbr narodowych – jezior, mórz i rzek.
Dzieci to nasza przyszłość
Niestety z badań wynika, że polskie dzieci są w fatalnej kondycji fizycznej i psychicznej, a współczesna polska szkoła nie stwarza warunków do prawidłowego rozwoju. Mamy w Polsce ogromny problem z nadwagą i otyłością wśród dzieci oraz ich złą kondycją psychiczną.
Odpowiedzią na te bolączki może być... wyjście zza szkolnych murów!
Bazujemy na badaniach, z których wynika jasno, że przestrzenie zielone mają ogromny wpływ na rozwój dzieci oraz dobrostan fizyczny i psychiczny. Kontakt z przyrodą zapewnia korzyści dla zdrowia, profilaktyki otyłości i zdrowia psychicznego i może potencjalnie zmniejszyć ryzyko zaburzeń psychicznych.
Potrzebne jest realne wsparcie nauczycieli, by mogli regularnie wychodzić z dziećmi na świeże powietrze, np. ustalając minimalny czas, który w trakcie roku szkolnego dzieci powinny spędzać na zewnątrz w ramach lekcji. Zdrowe dzieci, to szczęśliwe dzieci! Zwracał na to uwagę Jan Paweł II, mówiąc, że „...są nadzieją, która rozkwita wciąż na nowo, projektem, który nieustannie się urzeczywistnia, przyszłością, która pozostaje zawsze otwarta”.
Kampanie wyborcze a Twoja cegiełka dla środowiska
Przyroda to nasze dziedzictwo, które pozostawimy młodszemu pokoleniu. Czy nasze dzieci będą mogły kąpać się w czystych rzekach? Jeść zdrowe warzywa i owoce wyprodukowane bez użycia pestycydów? Czy dieta w szkołach będzie sprzyjała zdrowiu i będzie przyjazna środowisku? Czy będzie nas stać na prąd? To powinno stać się priorytetem dla podejmowanych działań. Możemy zrobić wiele dla zapewnienia sobie tego bezpieczeństwa nie tylko poprzez codzienne dobre nawyki, również wybierając tych, dla których te tematy są ważne!
Bibliografia:
[1] https://www.pap.pl/aktualnosci/minister-sojka-program-dobry-posilek-wprowadzamy-dla-wszystkich-pacjentow-polskich
[2] https://www.pap.pl/aktualnosci/jest-nowy-program-dla-osiedli-z-wielkiej-plyty-premier-podaje-szczegoly-wideo
[3] EAT-Lancet Commission. Summary Report of the EAT-Lancet Commission. Healthy Diets From Sustainable Food Systems. Food Planet Health. 2019.