„Jesteśmy ludźmi wolnymi, więc zachowujmy się jak ludzie wolni, a nie jak niewolnicy.”- nawoływał w jednym z wywiadów Janusz Kurtyka, prezes Instytutu Pamięci Narodowej, tragicznie zmarły w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r. Do księgarń trafia książka przypominająca jego opinie, wywiady i publikacje
Historyk, naukowiec i publicysta potrafiący odważnie oceniać rzeczywistość i płynąć pod prąd w czasach, gdy nie było to modne. Niejednego jego sądy mocno drażniły Jak wtedy, gdy Janusz Kurtyka mówiąc o wolnej Polsce wytykał, że nie potrafimy tej wolności docenić, że nie chcemy mieć jej pełnej. „My nawet nie zdobyliśmy się na to, by po 1989 r. wysadzić w powietrze Pałac Kultury i Nauki. Nie powinniśmy tolerować w stolicy budowli, która była świadomie zaplanowana jako symbol sowieckiego panowania nad Polską”- wytykał kilka miesięcy przed swoją śmiercią w wywiadzie udzielonym „Polska The Times”.
Dla wielu jego poglądy były niewygodne, przeciwnicy lustracji, resortowe dzieci dawnego układu nie raz chciały zamknąć mu usta. Były prezydent Aleksander Kwaśniewski nazywał Instytut Pamięci Narodowej wręcz „instytutem kłamstwa narodowego”.
- „Pan Kwaśniewski był komunistycznym aparatczykiem, wiecznie młodym przywódcą przybudówki partii, przed 1990 r. gwarantującej Sowietom przynależność Polski do ich imperium zewnętrznego. W latach 1983–1989 był rejestrowany przez bezpiekę jako TW „Alek” przez Departamenty II i III MSW. Takie są historyczne fakty. Myślę, że pan Kwaśniewski nie jest w stanie nikogo obrazić.” - ripostował wówczas Janusz Kurtyka.
Pięć lat po jego śmierci pod Smoleńskiem do księgarń trafia „Rzeczpospolita wolnych ludzi”- zbiór wywiadów, oświadczeń i artykułów świętej pamięci Janusza Kurtyki, wydany przez Instytut Pamięci Narodowej. Przygotowany zbiór przypomina o tym jaka wizja historii była bliska Januszowi Kurtyce, jego spojrzenie na archiwalia pozostałe po komunistycznym aparacie represji, sposób definiowania roli i miejsca IPN w przestrzeni publicznej. W prezentowanych wywiadach były prezes IPN mówi także o powinnościach jakie stoją przed państwem w sferze rozbudzania świadomości historycznej i realizowania polskiej polityki historycznej.
Instytut Pamięci Narodowej zaprasza na spotkanie poświęcone książce i sylwetce Janusza Kurtyki. 9 kwietnia 2015 r o godzinie 17.oo na ulicy Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie, czyli w tzw „Przystanku Historia”. A w dyskusji wezmą udział: Łukasz Kamiński, prezes IPN, Filip Musiał oraz red Andrzej Grajewski.