Nie tylko modlitwa. Alfabet najstarszych zakonów w Polsce
  • Tomasz StańczykAutor:Tomasz Stańczyk

Nie tylko modlitwa. Alfabet najstarszych zakonów w Polsce

Dodano: 

Polscy franciszkanie propagowali jasełka, szopki bożonarodzeniowe, kolędy i pastorałki, misteria pasyjne. Franciszkanie Bernardyni są opiekunami najsłynniejszej polskiej kalwarii – Kalwarii Zebrzydowskiej, powstałej na początku XVII wieku. Najwybitniejszymi franciszkanami w pierwszym okresie istnienia zakonu byli: Jan Kanty (Jan z Kęt), wykładowca Akademii Krakowskiej, Władysław z Gielniowa, uważany za pierwszego poetę piszącego w języku polskim, Szymon z Lipnicy i Jan z Dukli. Wszyscy zostali wyniesieni na ołtarze. Najsłynniejszym franciszkaninem XX wieku byłśw. Maksymilian Maria Kolbe, założyciel klasztoru w Niepokalanowie, wielce zasłużony dla rozwoju prasy katolickiej w Polsce, który oddałżycie za współwięźnia w niemieckim obozie Auschwitz. Franciszkańskimi męczennikami ostatnich czasów są Michał Tomaszek i Zbigniew Strzałkowski zamordowani w 1991 roku w Peru przez lewackich terrorystów.

Jezuici

Na ziemie polskie, do Braniewa na Warmię, sprowadził jezuitów w 1565 roku kardynał Stanisław Hozjusz. Byli potężną siłą kontrreformacji, mieli swój udział w zawarciu unii brzeskiej. Jezuici przyczynili się do rozwoju kultu Serca Jezusowego, za sprawą Kaspra Drużbickiego (XVII w.), który ułożył odpowiednie modlitwy i litanie. Ich zasługą jest także wprowadzenie stylu barokowego w budownictwie sakralnym. Kościółśw. Piotra i Pawła w Krakowie jest wzorowany na słynnym kościele jezuickim Il Gesů w Rzymie.

W XVII wieku, prowadząc misję na Polesiu, zginął męczeńskąśmiercią Andrzej Bobola, zabity przez prawosławnych, innym męczennikiem tamtego stulecia był Melchior Grodziecki, zamordowany przez protestantów. Zostali oni wyniesieni na ołtarze, podobnie jak Stanisław Kostka zmarły w 1568 roku podczas nowicjatu.

Zasłynęły nazwiska jezuitów Jakuba Wujka, znakomitego tłumacza Biblii i Piotra Skargi, wybitnego kaznodziei, uwiecznionego na obrazie przez Jana Matejkę. Jezuici zapisali się w historii prowadzeniem renomowanych szkół, a dzisiejsze uniwersytety w Wilnie i we Lwowie mają swe korzenie w kolegiach jezuickich, przekształconych w akademie i uniwersytety decyzją polskich królów. Wileński jezuicki uniwersytet (1579 r.) był drugim uniwersytetem w Polsce, po Akademii Krakowskiej.

W 1915 roku generałem zakonu został hrabia Włodzimierz Ledóchowski. W 1938 roku trumna św. Andrzeja Boboli, po burzliwych losach, trafiła do kościoła jezuitów przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie.

Kameduli

Zakon kontemplacyjny o bardzo surowej regule, nakazującej życie w odosobnieniu, w domkach lub osobnych celach i zachowanie milczenia, z wyjątkiem słów: „Memento mori” - pamiętaj o śmierci. Pierwszy erem został założony na Srebrnej Górze (dziś w granicach Krakowa) w 1604 roku i istnieje do dziś. Kameduli noszą białe habity, stąd są Bielany w Krakowie i Warszawie, gdzie również mieli klasztor. Do zabytkowego kościoła kamedulskiego w Krakowie kobiety mogą wejść zaledwie tylko kilka dni w roku, na msze. Jedną z najbardziej znanych budowli pokamedulskich jest klasztor w Wigrach. Warto przypomnieć, że do kamedułów wstąpił Michał Wołodyjowski.

Kapucyni

Część zakonnej rodziny franciszkańskiej. Zostali sprowadzeni do Polski przez Jana III Sobieskiego w 1681 roku, który tuż przed wyprawą pod Wiedeń położył kamień węgielny pod budowę klasztoru i kościoła w Warszawie, słynącego od lat z ruchomej szopki. W kościele znajduje się serce króla Jana III, pochowanego na Wawelu. Zakonnicy znani byli jako doskonali ogrodnicy, ceniono kapucyńską kuchnię.

W XIX wieku zasłynął o. Honorat Koźmiński. Wobec tego, że władze rosyjskie po powstaniu styczniowym prześladując Kościół Katolicki, likwidowały zakony, a pozostawione skazywał na wymarcie, o. Honorat zaczął tworzyć tajne zgromadzenia bezhabitowe. Było ich ponad dwadzieścia. Został błogosławionym w 1988 roku. W XX wieku zasłynął o. Serafin Kaszuba, prowadzący w Związku Sowieckim wędrowną konspiracyjną działalność duszpasterską. Był z tego powodu prześladowany i więziony przez władze komunistyczne.

Karmelici

Zakon Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel został sprowadzony do Polski przez królową (a właściwie: króla) Jadwigę i króla Jagiełłę. Pierwszy klasztor został ufundowany w Krakowie, na Piasku. Propagowali kult Matki Boskiej m.in. przy pomocy szkaplerza karmelitańskiego. Karmelitami był Marek Jandołowicz, duchowy przywódca konfederacji barskiej, a także św. Rafał Kalinowski, który porzuciwszy służbę w armii carskiej, wziął w powstaniu styczniowego, został zesłany, a po powrocie do ojczyzny wstąpił do zakonu. Był przeorem klasztoru w Czernej (ufundowanego w XVII wiek), tam też został pochowany.

Klaryski

Pierwsze klaryski pojawiły się w Polsce za sprawą Salomei, siostry Bolesława Wstydliwego, która wstąpiła do tego zakonu w 1245 r. i postanowiła stworzyć polską wspólnotę mniszek. Pierwszy ich klasztor w Zawichoście został zniszczony podczas napadów tatarskich. Klaryski osiadły w związku z tym w Skale, następnie osiedliły się przy kościele św. Andrzeja w Krakowie. Żona Bolesława Wstydliwego, św. Kinga fundowała klasztor w Starym Sączu, sama zaś po śmierci męża, wstąpiła do zakonu. Z związku z legendą wiążącą Kingę z kopalnią soli w Wieliczce (faktycznie sprowadziła z Węgier górników), do Starego Sącza, ośrodku jej kultu pielgrzymowali górnicy. Jolenta, siostra Kingi, przyczyniła się do ufundowania klasztoru klarysek w Gnieźnie.

Marianie

Marianie to jedyny zakon męski założony przed rozbiorami przez Polaka – Stanisława Papczyńskiego, w 1670 roku. Nazwa zakonu wskazuje na jeden z jego głównych celów – szerzenie nabożeństwa do Matki Boskiej. Ponadto marianie modlili się przez cały rok za dusze zmarłych. Papczyński został błogosławionym w 2016 roku, a jego sanktuarium znajduje się w Górze Kalwarii. Do odnowy zakonu w XX wieku przyczynił się bardzo biskup Jerzy Matulewicz (Matulaitis).

Norbertanki

Dziś nie ma zakonu norbertanów w Polsce, istnieje natomiast zakon norbertanek. Ich najstarszy działający klasztor, fundowany w 1162 prawdopodobnie przez Jaksę Gryfitę, znajduje się na Zwierzyńcu w Krakowie. Norbertanki szczycą się błogosławioną Bronisławą, ze śląskiego rodu Jaksów-Gryfitów, żyjącą w XIII, beatyfikowaną w 1839 roku. Kaplica w Krakowie w miejscu gdzie pod krzyżem miała się modlić, została zniszczona podczas zaborów przez Austriaków, później ją odtworzono.

Paulini

Opiekunowie najsłynniejszego polskiego sanktuarium maryjnego - na Jasnej Górze, od początku jego istnienia. Sprowadził ich do Częstochowy z Węgier w 1382 roku książę Władysław Opolczyk, śląski Piast, któremu też Jasna Góra zawdzięcza cudowny obraz Matki Boskiej. Był to pierwszy koronowany obraz maryjny w Polsce (1717 rok). Paulini znani byli z urządzania widowisk Zmartwychwstania Pańskiego. Mają też swój klasztor na Skałce w Krakowie. Ufundował go Jan Długosz, wybitny dziejopis. W kościele na Skałce związanym z męczeństwem św. Stanisława Biskupa, znajduje się panteon wybitnych Polaków.

Pijarzy

Zakon został sprowadzony do Polski przez Władysława IV. Hasłem pijarów są słowa: Pietas et Litterae, czyli pobożność i nauka. Skrótowa nazwa zakonu brzmi „Patres Scholarium Piarum” - ojcowie szkół pobożnych. Pijarzy zasłynęli ze znakomitych szkół. Najsłynniejsza z nich znajdowała się w Podolińcu w starostwie spiskim (dziś na Słowacji, niedaleko granicy). Pijarami byli Onufry Kopczyński, autor „Gramatyki polskiej dla młodzieży polskiej” i Stanisław Konarski, pisarz polityczny i reformator szkolnictwa pijarskiego, a przede wszystkim założyciel nowoczesnej szkoły dla elit – Collegium Nobilium. Pijarzy odegrali ważną rolę w działalności Komisji Edukacji Narodowej. Ich wychowankami byli m.in. Tadeusz Kościuszko, Stanisław Małachowski, Stanisław Moniuszko, Wojciech Bogusławski. Są wierni swemu powołaniu, prowadzą obecnie dwa licea (w Krakowie i Bolesławcu) i kilka innych szkół.

Czytaj także