Wielki Post – dlaczego jest "wielki"?
W ciągu roku można wyróżnić wiele "okazji", dni, czy okresów postu. Co więcej, każdy wierny w dowolnym momencie życia może podjąć decyzję o poście w jakiejś konkretnej intencji. Dlaczego więc okres przed świętami Zmartwychwstania Pańskiego nazywane są "Wielkim Postem"?
Może to wynikać zapewne z długości tego okresu. Trwa on przecież łącznie z niedzielami 46 dni. To 1,5 miesiąca, w czasie którego wierni starają się podejmować wiele ćwiczeń duchowych, chcą pokutować i nawracać swoje serca. To kolejny powód – pokuta. Te 6 tygodni to dla wielu czas nawrócenia, pracy nad sobą i złymi skłonnościami. To przede wszystkim czas refleksji nad swoim życiem i jego znaczeniem, w kontekście śmierci i zbawienia, którego jesteśmy uczestnikami dzięki Męce, Śmierci i Zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa.
Środa Popielcowa punktem przejścia
Wielki Post rozpoczyna się w Środę Popielcową (dawniej nazywana Wstępną Środą). Po wielu dniach karnawału i ostatkach, dzień ten wielu z nas wydaje się żałobny. Nastrój zmienia się z tanecznego i radosnego na bardziej refleksyjny. Tego dnia wierni, którzy uczestniczą w Eucharystii, skłaniają głowy, by kapłan mógł posypać je popiołem. To znak uniżenia, ale przede wszystkim podjęcia pokuty w najbliższych tygodniach. Sypiąc popiół kapłan wypowiada słowa: "Prochem jesteś i w proch się obrócisz" lub "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię".
W tradycji chrześcijańskiej popiół jest symbolem przede wszystkim przemijalności i kruchości ludzkiego życia. Może wyrażać również żałobę i pokutę. Jednak dzięki zbawczemu dziełu Chrystusa, popiół to również znak oczyszczenia i zmartwychwstania, gdyż z "prochu powstaliśmy i w proch się obrócimy, ale Pan nas wskrzesi w dniu ostatecznym", ponieważ zostaliśmy odrodzeni do nowego życia, dzięki Męce i Zmartwychwstaniu Jezusa.
Czym jest Wielki Post?
Wielki Post trwa 40 dni (wyłączając niedziele, które nie obejmują postu). Liczba czterdzieści nie jest tu przypadkowa. Kościół nawiązuje w ten sposób do czasu, który Jezus spędził na pustyni na modlitwie i poście. Był to czas przed rozpoczęciem przez Jezusa publicznej misji i nauczania.
W Kościele jest to czas pokuty i nawrócenia. Teksty liturgiczne już od pierwszego dnia przypominają o potrzebie nawrócenia i powrotu do Boga. Wierni podejmują ćwiczenia duchowe. Szczególnie w tym czasie Kościół podkreśla rolę modlitwy, postu i jałmużny. Czas Wielkiego Postu ma przygotować chrześcijan do przeżycia najważniejszych świąt w ich wierze – świąt Zmartwychwstania Pańskiego.
Okres pokuty w Kościele to nie tylko czas ćwiczeń duchowych. To również zmiany w liturgii, które mają podkreślić charakter pokutny okresu przedświątecznego. W tym czasie Kościół nie śpiewa "Alleluja", a także "Chwała na wysokości Bogu". Szaty liturgiczne w tym okresie są w kolorze fioletowym.
Przygotowanie do Świąt Wielkanocnych
Początkowo, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, przygotowanie do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego trwało jedynie 40 godzin. Poszczono jedynie w Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Później wydłużono go do tygodnia. Okres czterdziestu dni postu znany jest dopiero ok. IV wieku. Już w 334 roku o takim okresie można przeczytać u św. Atanazego z Aleksandrii w liście pasterskim na Wielkanoc. Podczas Soboru Nicejskiego I ustalono, że Wielki Post będzie rozpoczynał się w szóstą niedzielę przed Wielkanocą, a kończył w Wielki Czwartek.
W późniejszym czasie przyjęto, że Wielki Post rozpoczyna się w szóstą niedzielę przed Niedzielą Palmową, a kończy w Wielki Czwartek. Dopiero w V wieku włączono do okresu Wielkiego Postu Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Wielki Post wynosił wówczas 36 dni. Za pontyfikatu Grzegorza Wielkiego dodano te 4 dni brakujące do czterdziestu. Przesunięto więc początek Wielkiego Postu na środę poprzedzającą pierwszą niedzielę postu.
Co ciekawe, obecnie zgodnie z "Ogólnymi normami roku liturgicznego i kalendarza" oraz specjalnym listem Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 1988 roku dot. przygotowania i obchodzenia świąt paschalnych, w Kościele rzymskokatolickim Wielki Post trwa do Mszy Wieczerzy Pańskiej. Czyli do Wielkiego Czwartku. Wielki Piątek i Wielka Sobota obchodzone są pod znakiem postu paschalnego. Choć nie ma on wówczas charakteru pokutnego, to jednak tradycja każe zachowywać post (w Wielki Piątek post ścisły) w nawiązaniu do słów z Ewangelii wg św. Łukasza: "Przyjdzie czas kiedy zabiorą im pana młodego, i wtedy, w owe dni, będą pościli".
Praktyki wielkopostne
Jak już zostało wyjaśnione, Wielki Post jest czasem podjęcia pokuty i nawrócenia. Wielu wiernych podejmuje się tego poprzez praktykę umartwienia. Jest to rezygnacja z czegoś. Czasem z jedzenia, czasem z zakupów, social mediów lub innych przyjemności. Jest to praktyka indywidualna, zależna od każdego człowieka i jego przywiązań.
Ważnym elementem jest również post. Jednak warto pamiętać, że post nie połączony z modlitwą jest tylko dietą lub głodówką (w zależności od rodzaju podjętego postu). Dlatego warto, ofiarować post w konkretnej intencji i w czasie postu gorliwiej się modlić, by nasze wysiłki nie poszły na marne.
Skoro już mowa o modlitwie, to dla wielu z nas jest to dobry sposób na lepsze przeżycie Wielkiego Postu. To właśnie w tym czasie wierni podejmują wiele różnych dróg modlitwy. Może to być praca nad modlitwą osobistą lub wspólnotową. Wielu w tym czasie podejmuje postanowienie modlitwy różańcowej, częstszego uczestnictwa we Mszy św. bądź udziału w nabożeństwach wielkopostnych. Chodzi o Gorzkie Żale i Drogę Krzyżową. Oczywiście, każdy może nabożeństwa odprawić indywidualnie, w zaciszu swojego domu lub w dogodnym dla siebie miejscu. Jednak Kościół oferuje nam również takie nabożeństwa w naszych świątyniach. Zazwyczaj Droga Krzyżowa odprawiana jest w parafiach w piątki, natomiast Gorzkie Żale – w niedzielę. Warto jednak zasięgnąć informacji na temat tych nabożeństw w swojej parafii.
Jedną z praktyk wielkopostnych jest również jałmużna. To każda pomoc – nie tylko ta finansowa – oferowana innym, z miłości do Boga i bliźnich. To oddanie komuś swojego czasu i zatrzymanie się z uwagi na potrzeby nie swoje, a innych. Dobrym zwyczajem uczenia i praktykowania jałmużny były w parafiach skarbonki Caritas. Dzieci (dorośli też) chcące zaangażować się w jałmużnę mogły zabrać taką skarbonkę do domu i w okresie Wielkiego Postu, mogły wrzucać do niej pieniądze, które zaoszczędziły rezygnując z jakiejś przyjemności.
Bardzo często w okresie Wielkiego Postu, jako przygotowanie do świąt Wielkanocy, w parafiach organizowane są rekolekcje wielkopostne. To nie tylko okazja do pogłębienia wiary i wiedzy religijnej. To dla wielu również okazja, by po raz pierwszy od długiego czasu przystąpić do sakramentu pokuty i pojednania.
Wielki Post 2023
W 2023 roku Wielki Post rozpoczyna się 22 lutego. To wtedy przypada Środa Popielcowa. Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego przypada z kolei w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. W tym roku jest to 9 kwietnia.
Tydzień wcześniej – 2 kwietnia – obchodzimy w tym roku Niedzielę Palmową, na pamiątkę uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Zakończenie Wielkiego Postu w 2023 roku przypada 6 kwietnia. Wtedy to obchodzić będziemy pamiątkę Wieczerzy Pańskiej, którą Jezus Chrystus spożył ze swoimi uczniami, ustanawiając sakrament kapłaństwa i Eucharystii.
Wraz z Mszą Wieczerzy Pańskiej rozpoczną się obchody Triduum Paschalnego – bezpośredniego przygotowania do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego.
Czytaj też:
Trwa 56. Tydzień Modlitw o Trzeźwość NaroduCzytaj też:
"Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Środa Popielcowa rozpoczyna Wielki Post