W Polsce w 2016 r.działalność gospodarczą prowadziło w Polsce ponad 2 mln firm zatrudniających mniej niż dziewięć osób. W rok przybyło ich 100 tys. i jest to największy przyrost od lat. Jeśli dodać do tego wzrost zatrudnienia, który w samym tylko minionym roku wyniósł 200 tys. osób, to nie dziwi, że to właśnie najmniejsi przedsiębiorcy generują ponad połowę produktu krajowego brutto (PKB).
Mikrofirmy potrzebują pieniędzy w różnych fazach rozwoju – ktoś ma dobry pomysł i potrzebuje wsparcia, by założyć firmę, a inny już prowadzi biznes, ale chce zwiększyć jego skalę. BGK ma narzędzia wspierające przedsiębiorczość i kieruje swoje programy do firm na każdym etapie działalności, w szczególności do tych, które mają utrudniony dostęp do finansowania, a przez to nie mogą rozwijać swojego potencjału. Badania pokazują, że im mniejsze przedsiębiorstwo, krócej działające na rynku i o mniejszym zasięgu działania, tym mniejsza możliwość pozyskania finansowania i większe prawdopodobieństwo utrudnień w jego pozyskaniu.
Nie dziwi więc, że w ostatnich latach małe firmy szukały finansowania poza bankami i chętnie korzystały z programów unijnych oraz rządowych, dystrybuowanych m.in. przez państwowe instytucje rozwoju. Szczególnie ważną rolę w systemie wspierania MŚP odgrywa Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Jednym z kluczowych filarów strategii tej instytucji jest finansowanie i mobilizacja kapitału dla inwestycji, eksportu oraz rozwoju przedsiębiorstw.
Rozwiązania szyte na miarę
BGK stworzył krajowy „ekosystem” wsparcia rozwoju MŚP, zapraszając do współpracy banki komercyjne i spółdzielcze oraz lokalne i regionalne instytucje rozwoju. Współpraca ta ułatwia przedsiębiorcom dostęp do wsparcia – mogą oni z niego skorzystać w banku, w którym prowadzą konto. W zależności od potrzeb firma może wziąć pożyczkę, kredyt lub zabezpieczyć jego spłatę gwarancją bankową. Osoby dopiero planujące rozpoczęcie biznesu mogą skorzystać z pożyczek w programie „Pierwszy biznes – wsparcie w starcie”, które w połączeniu z doradztwem podatkowym, kadrowym i marketingowym poprawiają szanse firmy na utrzymanie działalności w długim okresie. Maksymalna wartość pożyczki może wynieść 87 tys. zł, z okresem spłaty do siedmiu lat i oprocentowaniem 0,44 proc. w skali roku.
Codzienne funkcjonowanie firm, w szczególności usługowo-handlowych, ułatwiają z kolei gwarancje spłaty kredytu. W tej chwili dostępne są trzy takie programy BGK. Pierwsza to gwarancja de minimis, która zabezpieczy do 60 proc. wartości kredytu, przy koszcie dla przedsiębiorcy na poziomie 0,5 proc. wartości gwarancji w skali roku. Druga to gwarancja z programu COSME, zabezpieczająca do 80 proc. wartości kredytu przy 1--procentowej prowizji w skali roku. Trzecia opcja to gwarancja Biznesmax, która podobnie jak COSME zabezpiecza do 80 proc. wartości kredytu, za to bez żadnej prowizji. Jeśli firma spełnia jedno z 15 kryteriów innowacyjności, to z punktu widzenia kosztów jest to najkorzystniejszy z programów oferowanych przez BGK.
Rozwój w równowadze
Co do zasady z programów wsparcia korzystają firmy bez względu na branżę. Są jednak sektory, które mogą liczyć na szczególne preferencje, ponieważ przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju w myśl Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (tzw. Planu Morawieckiego).
Zrównoważony rozwój to m.in. wypełnianie białych plam na mapie dostępu do szybkiego Internetu, który jest w dzisiejszych czasach niezbędnym narzędziem w działalności biznesowej. I tu pojawia się BGK, który rozwiązuje ten problem poprzez jeden z produktów w projekcie „Polska Cyfrowa”, oferując przedsiębiorcom pożyczki na preferencyjnych warunkach na budowę, rozbudowę lub przebudowę sieci infrastruktury telekomunikacyjnej. Łączna wartość wsparcia dla firm na ten cel wyniesie ponad 1 mld zł.
W strategii zrównoważonego rozwoju docenione zostały przedsiębiorstwa realizujące działalność w ramach tzw. ekonomii społecznej. Są to m.in. organizacje pozarządowe, spółdzielnie socjalne czy spółdzielnie inwalidów. Te niewielkie organizacje przeciwdziałają wykluczeniu społecznemu, dając zatrudnienie osobom, które nie odnalazłyby się na rynku pracy. Inwestując i rozwijając działalność gospodarczą dzięki pożyczce z programu BGK jednocześnie przyczyniają się one do rozwoju lokalnych społeczności. Łączna wartość udostępnionego wsparcia wynosi 140 mln zł, co pozwoli utworzyć co najmniej 1250 miejsc pracy i rozwinąć działalność ponad 2 tys. organizacji.
Innym miejscem ważnym z punku widzenia zrównoważonego rozwoju kraju są firmy z Polski Wschodniej. Firmy działające w branży powiązanej z turystyką, prowadzące np. pensjonat, wypożyczalnie sprzętu rekreacyjnego czy choćby sklep, mogą liczyć na preferencyjne pożyczki w maksymalnej wysokości 0,5 mln zł w ramach projektu „Przedsiębiorcza Polska Wschodnia – Turystyka”. W tym programie pula środków wynosi 200 mln zł.
„Misie” idą w świat
O znaczeniu MŚP w gospodarce świadczą nie tylko dane z rynku pracy, lecz także udział sektora w eksporcie. Za 30 proc. towarów sprzedawanych z Polski za granicę odpowiadają małe i średnie firmy. Przy czym wartość ta rośnie szybciej niż eksport ogółem. Tymczasem dla małych i średnich biznesów ryzyko wyjścia na zagraniczne rynki jest większe niż dla dużych przedsiębiorstw. A nieznajomość kontrahentów, bariery kulturowe i prawne czy opóźnienia płatności mogą zagrozić istnieniu biznesu. Mimo to aż jedna trzecia z nich nie korzysta z żadnych instrumentów zabezpieczających przed zatorami płatniczymi lub brakiem zapłaty w ogóle.
Z myślą o tych firmach BGK przygotował program finansowego wspierania eksporterów. W skrócie polega on na tym, że bank finansuje rodzime firmy realizujące projekty zagraniczne, takie jak akwizycje czy inwestycje w aktywa rzeczowe, np. budowę fabryki za granicą. Co więcej, bank sfinansować może również zagranicznych nabywców polskich towarów i usług. Powszechnie wykorzystywanym narzędziem ułatwiającym handel zagraniczny jest akredytywa, czyli nieodwołalne zobowiązanie banku importera do uiszczenia zapłaty eksporterowi na podstawie zaprezentowanych przez niego dokumentów. Akredytywą można zabezpieczyć płatność za każdy towar, praktycznie we wszystkich państwach świata.
Z instrumentów wsparcia eksportu i ekspansji oferowanych przez BGK korzystają firmy zarejestrowane w Polsce, bez względu na branżę, wielkość czy rynki, na które sprzedają swoje towary lub oferują usługi. O tym, że są one skuteczne, świadczą liczby pokazujące dynamiczny 79-procentowy wzrost r/r wartości finansowania polskich firm wychodzących za granicę. W okresie I–VII 2017 r. wyniosła ona aż 1,3 mld zł. I bynajmniej nie jest to jedyny wymierny efekt prowadzonych przez BGK programów rozwojowych skierowanych do polskich firm. Innych przykład to gwarancje de minimis, dzięki którym małe i średnie firmy utworzyły (niekiedy utrzymały) 100 tys. miejsc pracy, z czego część w sektorze przemysłowym. Ostatnie dane Eurostatu pokazały, że polska gospodarka wyróżnia się na tle Starego Kontynentu: zajęliśmy trzecie miejsce na liście krajów, które odnotowały największy procentowo przyrost zatrudnienia, a w dynamice produkcji mamy szóste miejsce w UE. Polska jest liderem zwiększania zatrudnienia w sektorze przemysłowym. Pokazuje to, że niektóre filary Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, takie jak choćby reindustrializacja i ekspansja zagraniczna, działają w praktyce szybciej, niż mogliśmy się spodziewać. Anna Szymczak
Artykuł powstał we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego.