Słowo "oktawa" z łac. dies octava oznacza "dzień ósmy". W Kościele oktawa oznacza przedłużenie obchodów uroczystości na cały tydzień. Osiem dni w swojej symbolice miało nawiązywać do pełni, wypełnienia.
Oktawa – skąd się wywodzi?
Kościół pierwszych wieków udzielał chrztu jedynie w Noc Paschalną. Przyjęcie chrztu wiązało się z pełniejszym wtajemniczeniem w tajemnice zbawienie, czyli tzw. mistagogią. W ten sposób powstała oktawa. Przez 7 kolejnych dni po chrzcie odprawiano nabożeństwa i prowadzono katechezy dla dorosłych, którzy zostali włączeni we wspólnotę Chrystusa.
Przez wieki w Kościele katolickim było kilkanaście oktaw. Powstawały one, ponieważ przybywało osób, które chciały przyjąć chrzest. Dlatego też zwiększano liczbę świąt, podczas których udzielano wiernych Sakramentu Chrztu. Wśród takich świąt była Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, znana dziś jako Boże Ciało.
Najważniejszą oktawę w Kościele stanowi Oktawa Paschalna. Wielkanoc to największe święto w liturgii, dlatego dni w oktawie Wielkanocy nie ustępują nawet przed uroczystościami. W istocie, sama uroczystość Wielkanocy trwa osiem dni.
Oktawy w Kościele katolickim
Po reformie liturgicznej w 1969 roku w liturgii Kościoła pozostawiono tylko dwie oktawy.
– Oktawa Bożego Ciała w liturgii rzymskiej istniała do 1955 r. Dekret ogólny o uproszczeniu rubryk z 1955 r. pozostawia jedynie oktawy: Bożego Narodzenia, Wielkanocy i Zesłania Ducha Świętego. W 1969 r. zniesiono także oktawę Zesłania Ducha Świętego – tłumaczy liturgista, o. Kazimierz Lijka OMI.
Oktawa Bożego Ciała w Polsce
Oktawa Bożego Ciała została zniesiona przez papieża Piusa XII. Mimo to w Polsce jej obchodzenie zostało zachowane jako zwyczaj. Z prośbą do Stolicy Apostolskiej zwrócił się w tej sprawie Episkopat Polski. Oktawa Bożego Ciała w Polsce nie ma więc charakteru liturgicznego, a jedynie zwyczajowy.
– 11 marca 1987 r. ukazała się Instrukcja Episkopatu Polski o kulcie i Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą Świętą, gdzie podano: "Należy również zachować procesje odprawiane przez 8 dni po uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz procesję w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa tam, gdzie jest taki zwyczaj" – wyjaśnił oblat Maryi Niepokalanej o. Lijka.
Zwyczaje liturgiczne w Polsce związane z obchodami oktawy po Bożym Ciele są bardzo podobne do tych sprzed 1955 roku. Jednak nazwa "oktawa Bożego Ciała" nie funkcjonuje w posoborowych księgach liturgicznych. – Obecnie kalendarze liturgiczne w Polsce mówią o mszy św. wotywnej o Najświętszej Eucharystii z Nieszporami i o procesji eucharystycznej – wskazał zakonnik.
Czytaj też:
Boże Ciało. Historia, objawienia, tradycje. Od kiedy obchodzimy je w Polsce?Czytaj też:
Piątek po Bożym Ciele. Czy w tym dniu obowiązuje post?