Najpóźniej do 1 stycznia 2021 r. do Pracowniczych Planów Kapitałowych zostanie automatycznie zapisany każdy pracownik w wieku 19–55 lat podlegający obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu (czyli zarówno osoby zatrudnione na umowę o pracę, jak i np. na umowę-zlecenie lub umowę agencyjną).
Oszczędności na indywidualnych kontach będą pochodzić z trzech źródeł: z wpłat pracowników (w wysokości od 2 do 4 proc. wynagrodzenia brutto), wpłat pracodawców (1,5–4 proc. wynagrodzenia brutto) oraz dopłat państwa (250 zł w ramach jednorazowej wpłaty powitalnej oraz 240 zł rocznie). Osoby najniżej zarabiające mogą zdecydować o obniżeniu swoich wpłat do PPK (minimalna składka pracownika w takiej sytuacji wynosi 0,5 proc. wynagrodzenia brutto).
Reguły inwestowania
Gdzie i jak będą inwestowane pieniądze wpłacone do PPK? Zgromadzonym kapitałem zarządzają instytucje finansowe spełniające rygorystyczne kryteria. Gromadzone na rachunkach uczestników PPK środki lokowane będą w tzw. fundusze zdefiniowanej daty. O co chodzi? Otóż każdy pracownik biorący udział w programie zostanie automatycznie przypisany do funduszu w zależności od swojej daty urodzenia. Fundusz ten w miarę zbliżania się uczestnika do 60. roku życia ma obowiązek dostosowania polityki inwestycyjnej w taki sposób, aby zapewniała właściwe bezpieczeństwo powierzonych środków.
W ustawie szczegółowo zostały opisane reguły inwestowania w zależności od wieku uczestnika. Dla przykładu w przypadku osób, które nie ukończyły jeszcze 40 lat, w części udziałowej (akcje, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych etc.) może być zainwestowanych 60–80 proc. oszczędności, a w części dłużnej (obligacje, bony skarbowe, certyfikaty depozytowe etc.) – 20–40 proc. Z kolei po osiągnięciu przez uczestnika PPK 60. roku życia w części udziałowej może być zainwestowanych maksymalnie 15 proc., a w części dłużnej minimum 85 proc. środków.
Trzeba jednak pamiętać, że inwestowanie zawsze wiąże się z ryzykiem – oszczędności zgromadzone w PPK nie są więc gwarantowane.
Bezpiecznie i tanio
Aby zaoszczędzone w programie pieniądze były jeszcze bezpieczniejsze, nadzór nad PPK będzie jednak sprawować Komisja Nadzoru Finansowego. A instytucje finansowe, aby móc zarządzać środkami gromadzonymi w PPK, muszą spełnić wiele określonych ustawowo wymogów. Środkami w PPK będą mogły zarządzać fundusze inwestycyjne zarządzane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, fundusze emerytalne zarządzane przez powszechne towarzystwa emerytalne albo pracownicze towarzystwa emerytalne, a także zakłady ubezpieczeń.
Konkretną instytucję finansową, na którą będą wpłacane pieniądze w ramach programu, wybiera pracodawca z listy instytucji, które zostały wpisane do ewidencji PPK na stronie www.mojePPK.pl. Takiego wyboru pracodawca dokonuje w porozumieniu z działającym w firmie związkiem zawodowym, a jeśli w danym przedsiębiorstwie nie działają żadne związki, to w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych, wyłonioną w trybie przyjętym u danego pracodawcy.
Co istotne, ustawodawca zadbał o to, aby Pracownicze Plany Kapitałowe były programem nie tylko dobrowolnym i przyjaznym pracownikom, lecz także tanim w obsłudze. Wynagrodzenie za zarządzanie funduszem inwestycyjnym, funduszem emerytalnym lub subfunduszem, w których lokowane będą środki w ramach PPK, nie może być wyższe niż 0,5 proc. wartości aktywów netto w skali roku. Całkowity limit opłat pobieranych przez instytucje finansowe wynosi zaś 0,6 proc. wartości aktywów netto.
W przypadku zmiany pracy nowy pracodawca przekazuje wpłaty na wybrany przez niego rachunek. Dla pracownika zostanie z kolei utworzony kolejny rachunek PPK. Zgromadzone wcześniej pieniądze można zostawić na rachunku w starej instytucji (osoby, które często zmieniają pracodawcę, mogą więc mieć kilka rachunków PPK) lub też zdecydować o przeniesieniu wszystkich oszczędności do nowej instytucji finansowej.
Jak wypłacić pieniądze?
O tym, ile pieniędzy udało się już zaoszczędzić w ramach PPK, informować będą uczestników instytucje finansowe zarządzające ich rachunkiem. Zgodnie z ustawą taka informacja powinna być przekazywana w terminie do ostatniego dnia lutego każdego roku, choć można przewidywać, że uczestnicy będą mieć stały podgląd swoich rachunków w Internecie.
Oszczędności zgromadzone w ramach PPK będzie można najkorzystniej wypłacić po osiągnięciu 60. roku życia (dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a także osób, które już nie pracują, oraz tych, które nadal są aktywne zawodowo).
Uczestnik programu PPK, który ukończył już 60 lat, będzie miał kilka możliwości:
- wypłacić pieniądze w ratach;
- wypłacić całość oszczędności jednorazowo;
- kontynuować oszczędzanie w ramach PPK (można wówczas nadal dokonywać wpłat, ale nie ma już takiego obowiązku);
- dokonać wypłaty transferowej na polisę w zakładzie ubezpieczeń z prawem do świadczenia okresowego lub dożywotniego lub na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej z założeniem, że wypłata tych środków może się odbyć tylko na zasadach opisanych w ustawie.
Domyślna forma wypłaty oszczędności – która daje możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych – przewiduje wypłatę 25 proc. oszczędności jednorazowo i rozłożenie pozostałej kwoty na minimum 120 comiesięcznych rat. Można też rozłożyć zgromadzone pieniądze np. na 240 czy 360 rat. W przypadku, gdy uczestnik PPK zdecyduje się na wypłatę od razu całości zgromadzonych środków, będzie musiał zapłacić podatek od zysków kapitałowych.
Na dom lub na leczenie
A czy można pieniądze wypłacić przed ukończeniem 60. roku życia? Tak. Ustawodawca przewidział możliwość wypłaty zgromadzonych w PPK oszczędności przez młodszych uczestników, ale tylko w dwóch sytuacjach. Pierwsza to poważne zachorowanie uczestnika, jego małżonka lub dziecka (wypłata do wysokości 25 proc. zgromadzonych oszczędności bez obowiązku zwrotu).
Druga sytuacja to konieczność pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu na sfinansowanie budowy domu lub zakup mieszkania. Z tej możliwości będą mogły skorzystać wyłącznie osoby przed ukończeniem 45 lat. W takim przypadku można wypłacić z rachunku PPK nawet 100 proc. zebranych środków. W przyszłości trzeba je jednak wpłacić z powrotem na konto PPK – istnieje przy tym możliwość rozłożenia takiego zobowiązania na nieoprocentowane raty spłacane przez okres do 15 lat.
Zwrot i podział
Pieniądze zgromadzone w PPK stanowią prywatną własność ich uczestników, co jest wyraźnie zapisane w ustawie. Zebrane w programie oszczędności są dziedziczone. Każdy uczestnik PPK w dowolnym momencie może też zrezygnować z dalszego udziału w programie i zażądać zwrotu środków. W takim przypadku otrzyma on z powrotem w całości środki, które sam wpłacił na konto PPK, potrącone o 30 proc. wpłat od pracodawcy oraz całość środków pochodzących z dopłaty powitalnej i dopłat rocznych od państwa. Dlaczego potrącane jest 30 proc. wpłat od pracodawcy? Wpłaty te były zwolnione ze składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Pobrane 30 proc. oszczędności zapisywane jest więc jako składka na ubezpieczenie emerytalne w ZUS.
Warto też pamiętać, że pieniądze zgromadzone w ramach PPK w razie rozwodu podlegają podziałowi (w przypadku osób, które mają wspólność majątkową).
Więcej informacji na temat programu można znaleźć na www.mojePPK.pl.