Naukowa Fundacja Polpharmy wspiera polskich naukowców

Naukowa Fundacja Polpharmy co roku ogłasza konkurs na najlepsze projekty badawcze w dziedzinie nauk farmaceutycznych i medycznych. – W 2018 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymali wspólnie James P. Allison i Tasuku Honjo za osiągnięcia w zakresie immunoterapii. Obecnie w większości nowotworów prowadzi się badania w celu znalezienia nowych punktów uchwytu dla terapii celowanej z wykorzystaniem układu immunologicznego. To było inspiracją do sformułowania tematu XVIII edycji konkursu w 2019 roku – mówi prof. Kazimierz Roszkowski-Śliż, przewodniczący Rady Naukowej Fundacji Naukowej Polpharmy. Tematem było „Poszukiwanie punktów uchwytu dla terapii celowanej z wykorzystaniem układu immunologicznego oraz poszukiwanie mechanizmów oporności na stosowane obecnie metody immunoterapii”.

Immunoterapia stała się w ostatnich kilku latach jedną z najskuteczniejszych metod leczenia chorób nowotworowych. Nie działa ona wprost na komórki nowotworowe, pobudza za to układ immunologiczny, który został przez nie „zaślepiony”. Dzięki immunoterapii zaczyna je na nowo „widzieć” i atakować. Immunoterapię już dziś wykorzystuje się w leczeniu wielu nowotworów; jest ona wielką nadzieją medycyny.

Zwycięskie projekty

– Komunikacja spełnia kluczową rolę we wszechświecie. Ludzie komunikują się werbalnie i pozawerbalnie, np. poprzez gesty. Z kolei komórki komunikują się między sobą poprzez wysyłane cząsteczki sygnałowe, ale także m.in. przez dotyk. Często uczestniczą w tym tzw. receptory. Istnieją jednak również „fałszerze” komunikacji międzykomórkowej i właśnie pewien rodzaj fałszowania wykształciły komórki nowotworowe: informują one komórki układu immunologicznego, że w organizmie nie dzieje się nic złego. Dlatego układ immunologiczny ich nie atakuje – tłumaczy prof. Sylwia Rodziewicz-Motowidło z Katedry Chemii Biomedycznej Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego, jedna z laureatek tegorocznych grantów Naukowej Fundacji Popharma (Projekt: „Immunomodulatory peptydowe jako inhibitory punktów kontrolnych PD-1/PD-L1 następnej generacji”).

Prof. Sylwia Rodziewicz-Motowidło wyjaśnia, że komórki nowotworowe fałszują komunikację przez produkcję na swojej powierzchni m.in. receptorów PD-L1. – W finansowanym przez Naukową Fundację Polpharmy projekcie będziemy starali się przywrócić prawidłową komunikację pomiędzy komórkami układu immunologicznego człowieka a komórkami nowotworowymi, by te ostatie były skutecznie niszczone – dodaje prof. Sylwia Rodziewicz–Motowidło. Obecnie już w tym celu używane są w terapii niektórych nowotworów przeciwciała monoklonalne. Uniemożliwiają one wiązanie się receptora programowanej śmierci PD-1, znajdującego się na powierzchni limfocytów T, z receptorem PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych. Jednak przeciwciała monoklonalne nie zawsze się sprawdzają, często powodują skutki uboczne, stąd konieczność poszukiwania nowych leków. – Mogą nimi stać się mniejsze cząsteczki: peptydy i peptydomimetyki. Celem naszego projektu jest właśnie zaprojektowanie peptydów i peptydomimetyków celujących w białka PD-1 lub PD-L1. Mamy nadzieję, że ich zastosowanie będzie powodowało mniej skutków ubocznych, będą też tańsze w produkcji, a co za tym idzie powszechnie dostępne dla pacjentów onkologicznych – mówi prof. Sylwia Rodziewicz-Motowidło.

Drugi grant Fundacji Naukowej Poplharmy otrzymała w tym roku dr Małgorzata Opydo-Chanek z Zakładu Hematologii Eksperymentalnej Instytutu Zoologii i Badań Biomedycznych Wydział Biologii UJ. Celem realizowanego przez nią projektu jest poszukiwanie nowej strategii uwrażliwienia komórek ostrej białaczki szpikowej na przeciwciała monoklonalne. – Projekt jest odpowiedzią na potrzebę opracowania bardziej skutecznych i bezpiecznych metod leczenia. W tym projekcie podjęliśmy się badania nowego podejścia w terapii ostrej białaczki szpikowej, łącząc dwa dotychczas niezależnie testowane postępowania terapeutyczne – mówi dr Małgorzata Opydo-Chanek (Projekt: „Poszukiwanie nowej strategii uwrażliwienia komórek ostrej białaczki szpikowej na przeciwciała monoklonalne – ocena skuteczności działania mimetyków BH3, będących inhibitorami anty-apoptotycznych białek z rodziny Bcl-2”).

Ostra białaczka szpikowa to choroba bardzo heterogenna (u chorych występuje wiele zmian genetycznych i epigenetycznych), co powoduje małą efektywność leczenia. – Zaplanowane przez nas badania pozwolą wyselekcjonować kombinacje testowanych cząsteczek o największej skuteczności. Wierzymy, że realizacja tego projektu będzie stanowić ważny krok w celu opracowania skuteczniejszego leczenia – dodaje dr Małgorzata Opydo-Chanek.

Trzeci nagrodzony grantem projekt dotyczy raka piersi. Może przyczynić się do stworzenia nowych metod immunoterapii w leczeniu tego nowotworu, łatwych do zastosowania, a jednocześnie niedrogich. – W ostatnich latach immunoterapia z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych w leczeniu chorych na raka piersi święci prawdziwe triumfy. Nasze wcześniejsze eksperymenty wykazały, że komórki raka piersi charakteryzują się nadekspresją białka SATB1. Odgrywa ono kluczową rolę w procesie rozwoju nowotworu. Na razie pracujemy na modelu doświadczalnym, ale jest to etap niezbędny, by w ciągu następnych kilku lat rozpocząć wstępne badania kliniczne z udziałem pacjentów – mówi prof. Piotr Dzięgiel z Zakładu Histologii i Embriologii Katedry Morfologii i Embriologii Człowieka Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (tytuł projektu: „Znaczenie białka SATB1 jako nowego celu w immunoterapii raka gruczołu piersiowego z wykorzystaniem adoptywnego transferu limfocytów T”).

2020 – rok ważny dla nauki

W osiemnastu edycjach konkursu Naukowej Fundacji Polpharma 75 zespołów otrzymało granty na blisko 23 mln zł. 61 projektów zostało zakończonych, a ich wyniki opublikowano w renomowanych zagranicznych czasopismach naukowych. W tym roku, gdy cały świat nauki próbuje znaleźć skuteczny lek i szczepionkę przeciw koronawirusowi, szczególnie widać, jak ważna jest nauka i wsparcie prowadzenia badań naukowych.

Z powodu epidemii koronawisura, uroczystość wręczenia nagród Naukowej Fundacji Polpharmy odbyła się w tym roku w formie onlinowej. – W dobie epidemii naukowcy mają do odegrania ważną rolę. Właśnie teraz niezwykle istotne jest, by wspierać innowacyjne odkrycia i inwestować w nowe dziedziny nauki, gdyż to one są realną szansą na opracowanie skutecznej kuracji wielu chorób do tej pory były uważane za nieuleczalne – mówił Jerzy Starak, przewodniczący Rady Nadzorczej Polpharma SA, w wystąpieniu podczas uroczystości on-line.

Naukowa Fundacja Polpharmy, założona w 2001 roku, jest jedną z największych w Polsce organizacji finansujących projekty badawcze realizowane przez polskich naukowców. Środki finansowe w całości pochodzą z budżetu Zakładów Farmaceutycznych Polpharma SA. W sumie do tej pory na granty dla naukowców Fundacja przeznaczyła blisko 23 mln zł (w 2002 r. średnia wartość grantu oscylowała wokół 100 tys. zł, obecnie jest to 500 tys. zł)

– Od zawsze byłem przekonany, że tylko nauka oparta na współpracy z przedsiębiorcami, a co za tym idzie gospodarka zbudowana na wiedzy, ma szansę na rozwój. Z tego względu założyłem Fundację, której celem jest promowanie i nagradzanie najzdolniejszych polskich badaczy. W obliczu nowych okoliczności tym bardziej jesteśmy zmotywowani do dalszych działań. Z dużą satysfakcją i uznaniem obserwuję rozwój polskiej nauki, czuję dumę i satysfakcję, że udało się dzięki pomocy naszej Fundacji zrealizować w kraju wiele znaczących badań dla rozwoju nauk medycznych i farmaceutycznych – mówił Jerzy Starak.

Tematem kolejnej edycji konkursu na finansowanie projektów badawczych ze środków Naukowej Fundacji Polpharmy jest „Modulacja przewlekłych procesów zapalnych indukowanych procesami dysbiozy”. Informacje, w jaki sposób można zgłaszać projekty do konkursu, można znaleźć na stronie internetowej www.polpharma.pl/fundacja.

Autor: Monika Długosz