Do odnalezienia prawdopodobnie najstarszego zapisu pieśni "Gaude Mater Polonia" doszło pod koniec 2023 r. w Bibliotece Państwowej w Berlinie. Odkrycia dokonał dr Paweł Figurski, historyk z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
– Na dokumencie znajdują się pieczątki Biblioteki Seminaryjnej w Płocku. To są te same przedwojenne pieczątki, jakie występują na wszystkich dokumentach z Płocka, które dotąd oglądałem – powiedział dr Figurski w rozmowie z polską sekcją Deutsche Welle.
Zaginiony hymn Polski odnaleziony w Berlinie. "Kolekcja jest częścią negocjacji"
Biblioteka Seminaryjna w Płocku posiadała przed II wojną światową jedną z najcenniejszych kolekcji starych ksiąg w Polsce. Zbiory te zostały w 1941 r. wywiezione przez Niemców do Królewca, potem dalej na zachód. Los większości zaginionych dzieł do dziś pozostaje nieznany.
Berlińska biblioteka potwierdziła, że rękopis "Gaude Mater Polonia", jak i inne dzieła znajdujące się w tzw. Depozycie 39, trafiły do niej "prawdopodobnie w wyniku II wojny światowej".
"Według naszych informacji nie ma oficjalnych wniosków o zwrot (dokumentów) ze strony państwa polskiego. Niemniej jednak kolekcja jest częścią nadrzędnych negocjacji w sprawie zwrotu dóbr kultury między Polską a Niemcami" – czytamy w odpowiedzi przesłanej do redakcji DW.
Polskie Ministerstwo Kultury przekazało, że prowadzi kwerendę, której celem jest "zebranie pełnej dokumentacji dotyczącej fragmentu późnośredniowiecznego rękopisu z zachowanym przekazem hymnu". "Jeśli dokumentacja potwierdzi polskie pochodzenie dokumentu, będziemy podejmować działania związane z restytucją" – dodał resort.
Rozmowy w tej sprawie mają prowadzić ministerstwa spraw zagranicznych obu państw.
Gaude Mater Polonia
"Gaude Mater Polonia" (Raduj się, matko Polsko) to polski średniowieczny hymn skomponowany do słów Wincentego z Kielczy. Powstał ku czci św. Stanisława ze Szczepanowa, prawdopodobnie między 1257 a 1261 rokiem. Uznawany za dotąd najstarszy zapis tego utworu pochodzi z około 1372 r. i znajduje się w "Antyfonarzu kieleckim" – średniowiecznej księdze liturgicznej.
Zdaniem dr. Figurskiego zapis "Gaude Mater Polonia" odnaleziony w Berlinie pochodzi także z XIV wieku, ale może być nieco starszy od tego przechowywanego w skarbcu katedry kieleckiej.