Polacy, Litwini, Rusini i Ukraińcy (Kozacy) stawali razem, by bronić swej wolności. Ukazują je fascynujące dzieła sztuki ciągle oczekujące na wejście na stałe do narodowego imaginarium
Bitwa pod Orszą (1514) Wielkie opiewam triumfy / I zwycięskie zielone laury / Pod twymi oczyma i skrzydłami / I za Twym przewodem, [Janie] Łaski / Tłum podnosi polskie zaszczyty / W różnych pochwałach aż po same gwiazdy / Oklaskami i delikatnym śpiewem / Napełniając [Wieczne] Miasto.
Taki wiersz krążył po Rzymie, gdzie na początku stycznia 1515 r. świętowano wielkie polsko-litewskie zwycięstwo pod Orszą, odniesione 8 września 1514 r. nad wojskami Wasyla III, wielkiego księcia moskiewskiego. Armia polsko-litewska dowodzona przez hetmana Konstantego Ostrogskiego składała się z zaciężnej jazdy i piechoty oraz litewskiego pospolitego ruszenia. Była to dobrze wyekwipowana, 34-tysięczna ekspedycja wojenna, zbrojna także w armaty, której przeglądu dokonał sam król Zygmunt I. Siły moskiewskie szacowane są przez historyków na ok. 60 tys. Ważną rolę, jak przeszło półtora wieku później pod Wiedniem, odegrała ciężka jazda, która szybko przełamała lewe skrzydło wojsk moskiewskich. Marcin Bielski, kronikarz tamtych czasów, tak opisał klęskę wojsk Wasyla III: „Swoich ucieczką strwożony a od naszych ręką i strzelbą tem mężniej poparty, za drugimi rozprószywszy się, jął w swą stronę przez góry, doły, lasy bieżeć i uciekać, już jako z przegranej bitwy; nasze uciekające bili, siekli, bodli, przez kilka mil, pola, błota, lasy ciał pobitych pełne były, koni też wielka moc leżało”. W bitwie dużą rolę odegrało też uderzenie hufca dowodzonego przez samego Ostrogskiego. Zwycięski hetman zyskał miano Scipio Ruthenus, a sama bitwa doczekała się wspaniałego upamiętnienia słynnym obrazem, przechowywanym w Muzeum Narodowym w Warszawie.
To fascynujące dzieło malarskie ukazuje decydującą fazę bitwy opisanej przez Bielskiego. Aż w trzech jej epizodach widzimy hetmana Ostrogskiego z buławą w prawej ręce, ale w obrazie uderza przede wszystkim precyzja w ukazaniu poszczególnych formacji wojsk, uzbrojenia i ferworu bitewnego. Zwycięstwo sił polsko-litewskich pod Orszą powstrzymało na długo zakusy Moskwy na zajęcie Inflant i Rusi, ale nie zostało w pełni wykorzystane, gdyż nie odzyskano Smoleńska, utraconego kilka miesięcy wcześniej; twierdza ta wróciła do Rzeczypospolitej dopiero w czerwcu 1611 r. Zygmunt I zadbał jednak o druk gazetek ulotnych informujących dwory obce o pokonaniu Moskwy, aby w ten sposób rozbić sojusz Wasyla III z Habsburgami. Odbył się też przywołany w cytowanym wierszu, dobrze wyreżyserowany triumf w Wiecznym Mieście. Te rzymskie uroczystości o propagandowym akcencie zorganizowali, na polecenie króla, prymas Jan Łaski (stąd w wierszu przywołanie jego nazwiska) i Bernard Wapowski.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Do Rzeczy.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.