Wprowadzenia do dyskusji dokonał Jerzy Buzek, były Premier Rządu RP (1997–2001) oraz były Przewodniczący Parlamentu Europejskiego (2009–2012), podkreślając, że Polska, jako kluczowy kraj na wschodniej flance NATO, musi być przygotowana na kryzys wojenny i długofalową odpowiedź.
Marek Budzisz Senior Fellow, Strategy & Future; wskazał, że obrona cywilna to nie tylko przygotowanie materiałów – konieczna jest skuteczna strategia komunikacyjna i praktyczne rozwiązania. Generał Waldemar Skrzypczak, Przewodniczący Rady Fundacji GROM. Siła i Honor, w latach 2006–2009 Dowódca Sił Lądowych RP apelował o utworzenie państwowej struktury umożliwiającej samorządom działanie bez blokad – tylko skoordynowany system kryzysowy oparty na sztabach i partnerstwie publiczno-prywatnym sprosta wyzwaniom.
Krzysztof Szulborski, Burmistrz Miłakowa, ostrzegł, że mieszkańcy wsi są nieprzygotowani, co może skutkować sytuacją, w której samorządy dysponują jedynie "patykami" do obrony. Moderator dyskusji Kazimierz Barczyk przewodniczący Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, wielokrotnie apelował o mobilizację, podkreślając, że przygotowanie na kryzys, nie na wojnę, to klucz do bezpieczeństwa. W dyskusji pojawiły się także kontrowersyjne uwagi dotyczące strategii ucieczki – według Marka Budzisz, idea ta jest mrzonką, a konieczność stawienia czoła zagrożeniom wymaga pełnej gotowości.
Jerzy Buzek zakończył panel stwierdzeniem, że choć samorządy, utworzone 35 lat temu, są doskonałym modelem decentralizacji, to nadchodzący kryzys wymaga kolejnej rewolucji samorządowej. Wierzy, że tylko poprzez zdecydowaną i skoordynowaną reakcję, oparte na profesjonalizacji kadry i budowie silnych struktur zarządzania, Polska będzie mogła sprostać wyzwaniom przyszłości
X Europejski Kongres Samorządów w Mikołajkach gościł w tym roku rekordową liczbę 2800 gości. Głównym partnerem Kongresu było Województwo Warmińsko-Mazurskie.