Działający w latach 1993-1995 Trybunał Konstytucyjny Kazachstanu ponownie zaczął działać w styczniu ubiegłego roku jako następca Rady Konstytucyjnej. Jego głównym zadaniem jest kontrola ustaw i aktów prawnych z konstytucją, pozwala zapobiegać arbitralnemu sprawowaniu rządów, a także chronić prawa i wolności obywateli.
Obywatelskie poruszenie
Trybunał Konstytucyjny, w którego składzie zasiada 11 sędziów, rozpoczął działalność w 75. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. W przeciwieństwie do poprzedniczki rozpatruje sprawy zgłaszane nie tylko przez podmioty rządowe, ale też Rzecznika Praw Obywatelskich czy Prokuratora Generalnego. Wniosek może również złożyć każdy obywatel, co też się dzieje.
Od stycznia 2023 r. do kwietnia 2024 r. do Trybunału Konstytucyjnego Kazachstanu wpłynęło ponad 6700 odwołań, z czego zdecydowana większość pochodziła od obywateli, co dowodzi powszechnej dostępności tej instytucji. Sprawy dotyczyły takich zagadnień jak m.in. mieszkalnictwo, praca, ochrona socjalna, bankructwo oraz dostępu do informacji. W 27 proc. przypadków obywatele starali się zweryfikować zgodność ustaw i aktów prawnych z konstytucją Kazachstanu.
Poza rozpatrywaniem odwołań Trybunał Konstytucyjny angażuje się także w działania na rzecz zwiększania świadomości społecznej oraz rozumienia roli i funkcji TK. Organizuje seminaria, konferencje i dyskusje panelowe, w tym m.in. webinarium dla ponad 1300 prawników i konsultantów prawnych czy wykłady otwarte prowadzone przez sędziów Trybunału dla ponad 200 studentów z wydziałów prawa wiodących kazachskich uczelni.
Trybunał Konstytucyjny upowszechnia też wiedzę konstytucyjną wśród obywateli. Służy temu m.in. przygotowanie publikacji konstytucji Kazachstanu w alfabecie Braille’a. Tym samym dostęp do ustawy zasadniczej zyskuje 160 tys. niewidomych i niedowidzących obywateli Kazachstanu. Konstytucja będzie udostępniania w bibliotekach, ośrodkach i szkołach specjalnych.
Ochrona praw jednostki i praworządności
Decyzje i zalecenia Trybunału są wiążące dla organów państwowych i urzędników. Od momentu powstania TK wydał już 42 decyzje regulacyjne. Odgrywają one ważną rolę w kształtowaniu kultury prawnej, kierowaniu praktyką sądową oraz promowaniu sprawiedliwego i demokratycznego systemu prawnego.Ustanawiając precedensy prawne, orzeczenia Trybunału wpływają na przyszłe prawodawstwo i orzecznictwo sądowe, co ma znaczenie dla utrzymania zaufania publicznego oraz do systemu prawnego.
Trybunał Konstytucyjny Kazachstanu współpracuje z innymi organami konstytucyjnymi i organizacjami międzynarodowymi, w tym z Komisją Wenecką Rady Europy, Euroazjatyckim Stowarzyszeniem Organów Kontroli Konstytucyjnej, Światową Konferencją Sprawiedliwości Konstytucyjnej, Stowarzyszeniem Azjatyckich Trybunałów Konstytucyjnych i Równoważnych Instytucji oraz Turk-Ai. Współpraca ta to nie tylko wymiana doświadczeń i najlepszych praktyk, ale też konkretne wsparcie w realizacji zadań związanych z wykładnią i egzekwowaniem konstytucji. Jest to niezbędne do dostosowania się do globalnych tendencji i wyzwań prawnych.
Przestrzeganie oraz wdrażanie wniosków i postanowień Trybunału Konstytucyjnego ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania stabilności i praworządności w Kazachstanie oraz zapewnia ochronę praw jednostki oraz praworządności. To z kolei pozwala na utrzymanie stabilnego otoczenia prawnego, które ma zasadnicze znaczenie dla wzrostu gospodarczego.