Wyzwania związane z wybuchem wojny w Ukrainie, potrzeba przewartościowania stosunków samorządu z władzami centralnymi, rzeczywistość pocovidowa i ochrona klimatu – dyskusje wokół tych tematów zdominowały pierwszy dzień trwającego w Mikołajkach VII Europejskiego Kongresu Samorządów.
Nowa sytuacja na arenie międzynarodowej to także nowe wyzwania dla władz samorządowych. Temat rosyjskiej napaści na Ukrainę przewijał się w większości poniedziałkowych dyskusji na Kongresie, a już jeden z pierwszych paneli był w całości poświęcony samorządowi w obliczu wojny. – Dzielnica Bielany od początku wybuchu wojny w Ukrainie przyjęła ponad 25 tys. uchodźców. W przeciągu 72 godzin utworzyliśmy 2 punkty pobytowe w naszych halach sportowych, każdy dla ponad 250 uchodźców. Ponad 500 rodzin bielańskich przyjęło pod swój dach, rodziny z Ukrainy. Nasza aktywność w zakresie pomocy skupia się w szczególności na dzieciach. Podejmujemy szereg własnych inicjatyw na terenie dzielnicy Bielany, współpracując jednocześnie z organizacjami pozarządowymi np. UNICEF Polska. Wysłaliśmy 29 transportów humanitarnych do Lwowa, Kijowa, Czerkasy, Kreatorska i Iwano-Frankwiska. Do naszych przedszkoli, szkół podstawowych, liceów, przyjęliśmy już ponad 1200 dzieci uchodźców. Solidarność społeczna na Bielanach wzmacnia się każdego dnia – mówi w rozmowie z „Wprost” burmistrz warszawskich Bielan Grzegorz Pietruczuk, uczestnik panelu „Rola samorządu w dobie kryzysu migracyjnego wywołanego wojną na Ukrainie”. Kryzys humanitarny stwarza nowe ryzyka i wyzwania, ale też może być szansą. – Ponieważ napływająca fala emigrantów, w 90 proc składająca się z kobiet i dzieci, obecny kryzys jest też szansa dla Polski na walkę z kryzysem demograficznym. Dlatego wspólnie z moimi panelistami zgodziliśmy się, że stworzenie polityki asymilacyjnej i demograficznej powinno być obecnie kluczowym zadaniem dla rządu polskiego – podkreśla moderująca panel poświęcony Ukrainie Magda Zydra.
O tym, że nowa rzeczywistość to także zwiększone wydatki i co za tym idzie, większe potrzeby finansowe na wszystkich szczeblach samorządu lokalnego, również w poniedziałek mówił przedstawiciel regionu goszczącego Europejski Kongres Samorządów. – Stwierdzenie „samorząd: tu zaczyna się Polska” nie jest tylko pustym hasłem. Ile samorządu, tyle demokracji. Wszystko to, co dobre u nas, zaczęło się od samorządu, a dziś obcina się nam środki na rzecz coraz bardziej populistycznych wydatków – ocenił w trakcie panelu „Samorząd, tu zaczyna się Polska! Jak osiągnąć równowagę między jego potencjałem a możliwościami”? marszałek województwa Warmińsko-Mazurskiego Gustaw Marek Brzezin.
Temat wojny powrócił także podczas wydarzenia „Liderzy w czasie kryzysu”. – Żyjemy w dobie „czarnych łabędzi”, czyli nieprzewidywalnych zdarzeń, których wpływ na rzeczywistość jest ogromny. Zarządzanie w takich okolicznościach jest nie lada wyzwaniem. Kryzysy, z którymi się mierzymy, zakłócają poczucie stabilności, powodują chaos oraz nietypowe reakcje ludzi, przedsiębiorstw i rynków. Dlatego też rola przywódcy w czasie pandemii i wojny w Europie jest kluczowa – podkreślali eksperci Fundacji „Instytut Studiów Wschodnich”, która jest organizatorem wydarzenia w Mikołajkach. Dyskusja wokół kryzysowego przywództwa była również przykładem umiędzynarodowienia imprezy. Poza panelistami z Polski, wzięli w niej udział przedstawiciele Włoch, Francji, Szwecji i Finlandii.
Europejski Kongres Samorządów to również wydarzenia kulturalne. W poniedziałek jednym z nich była dyskusja z jedną z autorów książki „Resortowe dzieci: Biznes”, Dorotą Kanią. Z członkinią zarządu wydawnictwa Polska Press ds. redakcyjnych dyskutował założyciel Fundacji „Instytut Studiów Wschodnich” Zygmunt Berdychowski. W rozmowie pojawił się też wątek odpowiedzialności związanej wydawaniem mediów lokalnych.
Pierwszy dzień Europejskiego Kongresu Samorządów zakończył się uroczystą galą, na której m.in. ogłoszono wyniki ostatniej edycji Rankingu Finansowego Samorządu Terytorialnego. Za najlepszą gminę miejską uznano Warszawę, jej wiejskim odpowiednikiem została gmina Baranów w powiecie kępińskim, a nagroda dla najlepszego powiatu ziemskiego powędrowała do powiatu wrocławskiego. W czasie gali po raz pierwszy w historii przyznano też Nagrodę Ministra Sportu i Turystyki dla samorządowej inwestycji sportowej. Wyróżnienie powędrowało do Stalowej Woli, a nagradzającym był minister sportu i turystyki Kamil Bortniczuk.