Czym jest Wigilia?
Słowo "wigilia" pochodzi z języka łacińskiego (vigiliare) i oznacza "czuwanie". Dawniej przed każdym świętem kościelnym obchodzono jego wigilię. Wigilia pisana z małej litery może dotyczyć każdej uroczystości i oznacza właśnie czuwanie w przededniu danego święta.
Obecnie słowo "wigilia" kojarzone jest ze Świętami Bożego Narodzenia. W tym przypadku pisane jest z dużej litery. Wigilia w Kościele katolickim jest jednym z najważniejszych dni w roku liturgicznym, po Świętach Wielkanocnych i Triduum Paschalnym. Wigilia kończy okres Adwentu, czyli oczekiwania na przyjście Mesjasza, bezpośrednio poprzedzając Uroczystość Narodzenia Pańskiego. Wigilia stała się powszechną tradycją w XX wieku, jednak znana była już dużo wcześniej. Choć dziś, wieczór wigilijny został mocno skomercjalizowany, to jednak dla wielu katolików jest to dzień szczególny, ze względu na swoją symbolikę.
Wigilia Bożego Narodzenia
Z Wigilią Bożego Narodzenia związanych jest wiele tradycji i zwyczajów. Jednymi z najbardziej znanych są przystrajanie choinki, dzielenie się opłatkiem, 12 potraw, sianko pod obrusem czy jedno dodatkowe miejsce przy stole. Jednak wśród polskich zwyczajów są również takie, których dziś się nie kultywuje, a które niosły za sobą pewną symbolikę. Niewątpliwym pozostaje fakt, że choć wiele zwyczajów zanika lub zmienia się, Wigilia pozostaje w polskiej kulturze świętem bardzo rodzinnym i z takim jest kojarzona.
24 grudnia, w Wigilię Bożego Narodzenia, gospodarze w swoich domach rozstawiali cztery snopy zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa. Była to niejako prośba do Dzieciątka Jezus o błogosławieństwo i dostatek, zarówno dla ludzi jak i zwierząt, w zbliżającym się roku.
Co ciekawe, oprócz dodatkowego nakrycia dla niespodziewanego gościa, staropolskim zwyczajem było również przygotowywanie nakryć dla zmarłych w mijającym roku członków rodziny. W wielu chatach nie mogło zabraknąć sianka pod obrusem. Miało ono przypominać o tym, że sam Zbawiciel, Jezus Chrystus, przyszedł na świat w ubogiej stajence i został położony właśnie na sianie w żłobie. Zwyczaj ten, w wielu polskich rodzinach kultywowany jest do dziś.
Zwyczaje i tradycje Wigilii Bożego Narodzenia
Wieczerzę wigilijną, zgodnie z tradycją, rozpoczyna się po pojawieniu pierwszej gwiazdy na niebie. Na wzór Gwiazdy Betlejemskiej zwiastującej narodziny Jezusa. Przed posiłkiem następuje rodzinna modlitwa, czytanie fragmentu Pisma Świętego o narodzinach Jezusa Chrystusa, śpiewanie kolędy oraz dzielenie się opłatkiem. Ten ostatni zwyczaj to symbol obecności Chrystusa w Najświętszym Sakramencie.
Z Wigilią wiąże się również zwyczaj przystrajania choinki. Choć dziś w wielu domach choinka jest ubrana dużo wcześniej, to zgodnie z tradycją, dniem, w którym powinno się to zrobić, jest właśnie Wigilia. Drzewko ubiera się przed kolacją wigilijną, aby przy wieczerzy światło choinki towarzyszyło rodzinie. Choinka jest symbolem Chrystusa, który dla wierzących jest "drzewem życia". Światełka, które wieszamy na choince także symbolizują Chrystusa, jako "światłość świata".
Bardzo znanym i nadal kultywowanym zwyczajem jest 12 potraw na stole wigilijnym. Liczba jest nieprzypadkowa, ponieważ symbolizuje Dwunastu Apostołów. Polski zwyczaj nakazuje, by były to dania postne, a więc bezmięsne. Dodatkowo, utarło się, że każdy z domowników powinien spróbować każdej z potraw. Choć od 2003 roku formalnie nie obowiązuje już post w Wigilię Bożego Narodzenia, to jednak polscy biskupi zachęcają, by w rodzinach tę tradycję nadal pielęgnować. Nie bez znaczenia pozostaje również obrus na wigilijnym stole. Obecnie nie przywiązuje się do tego dużej wagi, natomiast dawniej obowiązkowo tego dnia na stole musiał być obrus koloru białego. Symbolizował on czystość Maryi.
24 grudnia w wielu domach wieczór jest długi, gdyż po wieczerzy wszyscy oczekują pasterki. To uroczysta Msza św. odprawiana zazwyczaj o północy. Nazwa "pasterka" wiąże się z pasterzami, którzy jako pierwsi poszli oddać pokłon Narodzonemu Jezusowi.
Czytaj też:
Rozpoczyna się nowenna do Dzieciątka Jezus przed Bożym NarodzeniemCzytaj też:
Rozpoczyna się Adwent. Czas oczekiwania na ponowne narodzenie Jezusa Chrystusa