W dniu Narodowego Dnia Pamięci o Ludności Cywilnej Powstańczej Warszawy, 2 października o godz. 14:00 pod Pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” na terenie byłego obozu Durchgangslager 121 w Pruszkowie rozpoczną się główne uroczystości, w czasie których zostanie odprawiona polowa Msza Święta i odczytany zostanie Apel Pamięci. W niedzielę, 3 października o godz. 19:00 w żbikowskim kościele Niepokalanego Poczęcia NMP odbędzie się koncert „Pieśni Powstania Warszawskiego” w wykonaniu zespołu wokalno-aktorskiego „Sonanto” oraz pokaz dramatu wojennego non-fiction „Powstanie Warszawskie” w reż. Jana Komasy z 2014 r. Tegoroczne Obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc zostały objęte Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.
Obóz przejściowy Durchgangslager 121, utworzony 6 sierpnia 1944 r. na terenie dawnych Warsztatów Kolejowych na pruszkowskim Żbikowie, stał się jednym z najtragiczniejszych etapów gehenny ludności cywilnej powstańczej Warszawy. Warszawiacy, którzy w czasie Powstania Warszawskiego zostali pozbawieni dachu nad głową, dobytku, a także dostępu do żywności i wody, często po tygodniach spędzonych w piwnicach byli brutalnie pędzani przez ogarniętą powstaniem stolicę, a następnie -wycieńczeni, ranni, spragnieni i głodni, trafiali do obozu przejściowego w Pruszkowie. Szacuje się, że przez obóz Dulag 121 przeszło od 340 do 650 tysięcy osób (ok. 550 tysięcy mieszkańców Warszawy, ok. 100 tys. mieszkańców miejscowości podwarszawskich), z czego od 168 do 360 tys. osób zakwalifikowanych jako niezdolnych do pracy wywieziono na tereny Generalnego Gubernatorstwa; od 87 do 160 tys. osób jako zdolne do pracy wywieziono do pracy przymusowej na terenie III Rzeszy. Według szacunków do obozów koncentracyjnych miało trafić od 60 do nawet 70 tysięcy więźniów obozu przejściowego w Pruszkowie. W tym trudnym czasie z ofiarną pomocą wypędzonym warszawiakom ruszyli mieszkańcy Pruszkowa i okolicznych miejscowości. Tysiące osób udzielało wówczas wsparcia więźniom, organizując pomoc medyczną, finansową i żywnościową na terenie obozu i poza jego murami. Dzięki nim z obozu w Pruszkowie udało się wyprowadzić – legalnie lub nielegalnie – około 100 tysięcy osób. Wypędzeni podczas Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu mieszkańcy stolicy i okolicznych miejscowości w przeważającej części nie powrócili już do swoich domów i mieszkań. Wielu z nich pozostało poza granicami naszego kraju.
W Pruszkowie już od czasów zakończenia II wojny światowej są organizowane uroczystości upamiętniające tamte tragiczne wydarzenia. Była to tradycja zapoczątkowana przez kolejarzy pracujących na terenie Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego. Od 1990 roku uroczystości odbywały się przy pomniku „Tędy przeszła Warszawa” zaprojektowanym przez Oskara Hansena i wzniesionym przez pruszkowską społeczność. Muzeum Dulag 121, od momentu swojego powstania w 2010 roku, kontynuuje te tradycje. Ideą organizowanych przez Muzeum Dulag 121 obchodów „Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc”, jest upamiętnienie Powstańców Warszawskich i Ludności Cywilnej Powstańczej Warszawy i okolicznych miejscowości, wypędzonej z miasta podczas Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu, a także mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego i okolicznych gmin, którzy nieśli pomoc więźniom obozu Dulag 121 zarówno w obozie przejściowym, jak poza jego terenem.
Program Obchodów:
2 października
12:00 Uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą więźniów obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie, żołnierzy Powstania Warszawskiego 1944 r. i ofiary cywilne na terenie cmentarza w Tworkach.
Cmentarz Szpitalny w Tworkach, ul. Partyzantów 2/4, 05-802 Pruszków
13:00 Uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą zmarłych i poległych więźniów obozu przejściowego Dulag 121 przy bramie głównej na Cmentarzu Żbikowskim w Pruszkowie.
Cmentarz Żbikowski, główna brama przy ul. Domaniewskiej.
Godz. 14.00 – Polowa Msza Święta i oficjalne uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”. Po Mszy Świętej koncelebrowanej przez księdza prałata Mariana Mikołajczaka i kanonika Bogdana Przegalińskiego nastąpi odczytanie Apelu Pamięci, przemówienia okolicznościowe oraz złożenie kwiatów pod Pomnikiem. Uroczystości odbędą się w Asyście Wojskowej Reprezentacyjnej Kompanii Wojska Polskiego.
Pruszków, ul. 3 Maja 8a, teren dawnego obozu Dulag 121.
3 października
Godz. 19.00 – Koncert „Pieśni Powstania Warszawskiego” w wykonaniu zespołu wokalno-aktorskiego „Sonanto” z udziałem instrumentalistów. Po koncercie odbędzie się pokaz filmu non-fiction „Powstanie Warszawskie” w reż. Jana Komasy (2014 r.)
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Żbikowie, Pruszków, ul. 3 Maja 124.
Ze względu na sytuację epidemiczną w Polsce tegoroczne obchody „Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosącym Im Pomoc” odbędą się zgodnie z aktualnie obowiązującymi zaleceniami GIS.
Więcej informacji:
Muzeum Dulag 121, ul. 3 Maja 8a, Pruszków.
(22) 758 86 63; [email protected], www.dulag121.pl