– W WHO trwają pracę nad nową wersją Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych.
– W związku z tym, pojawiają się nieprawdziwe informacje dotyczące upływu terminu na złożenie zastrzeżeń do obecnie opracowywanej wersji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych.
– Niektórzy komentatorzy wskazują, że nowa wersja Przepisów miałaby wejść w życie już 1 grudnia.
– W rzeczywistości, termin ten dotyczy niewielkiej nowelizacji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych, przyjętej w maju 2022 roku i niemającej znaczącego wpływu na całość regulacji.
Prace WHO
Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne (MZP) to zbiór wytycznych, praw i obowiązków nałożonych na państwa członkowskie WHO jak i na samą Światową Organizację Zdrowia. Ich podstawowym celem jest zapobieganie i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, stanowiących zagrożenie na skalę międzynarodową oraz wspólne wzmocnienie szeroko rozumianego międzynarodowego systemu ochrony zdrowia. Regulują one m.in. przekazywanie i wymianę informacji w kwestii zagrożeń zdrowotnych między państwami członkowskimi oraz zasady przeciwdziałania szerzeniu się chorób zakaźnych, co odnosi się zwłaszcza do wykrywania, oceniania, powiadamiania oraz odpowiedzi na tego typu niebezpieczeństwa we współpracy z WHO. Ważnym zadaniem Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych jest również ochrona międzynarodowego handlu i transportu, jako że cele tej regulacji powinny być realizowane w sposób, który nie powoduje nadmiernych ingerencji i zakłóceń w tych dwóch niezwykle istotnych gospodarczo obszarach. Jeżeli chodzi o charakter prawny, Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne to regulacja WHO, przyjmowana w oparciu o art. 21 Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia.
Obecnie obowiązująca wersja Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych, przyjęta przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2005 roku, od samego początku spotkała się z daleko idącą krytyką, która odnosiła się m.in. do zbyt dużej ingerencji w suwerenność państw czy niedostosowania do realiów i możliwości poszczególnych krajów. Szczególna fala krytyki spadła na omawianą regulację po wybuchu pandemii COVID-19, co odnosiło się do zwłaszcza do oceny faktycznej możliwości zapobiegania rozprzestrzenianiu się i zwalczania chorób zakaźnych o globalnym zasięgu w jej obecnym kształcie. Negatywnie oceniano również gospodarcze konsekwencje wprowadzonych wówczas restrykcji, zwłaszcza w kontekście utrudnień w międzynarodowym handlu i transporcie.
Nowa wersja Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych
Dlatego też w 2022 roku rozpoczęto proces, którego końcowym wynikiem ma być przyjęcie nowej wersji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych. Efektem dotychczasowych prac Grupy Roboczej ds. Poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych, czyli specjalnego organu zajmującego się opracowaniem nowej wersji MPZ, był Raport, opublikowany w lutym bieżącego roku, a zawierający zgłoszone poprawki. W ostatnim czasie w przestrzeni medialnej pojawiły się nieprawdziwe informacje, jakoby termin na odrzucenie przez państwa obecnie opracowywanej nowej wersji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych miał upłynąć 1 grudnia bieżącego roku.
W rzeczywistości, podczas 76 sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia w maju 2022 roku w drodze rezolucji WHA75.12 zostały przyjęte poprawki do art. 55, art. 59, art. 61, art. 62 oraz art. 63 MPZ i to na zgłoszenie zastrzeżenia wobec ich przyjęcia termin upływa 1 grudnia.
Spośród przyjętych wtedy zmian najważniejsze znaczenie ma dodanie do art. 59 ust. 1bis, w ramach którego zmodyfikowano termin przysługujący państwom na zgłoszenie zastrzeżeń lub odrzucenie przyszłych poprawek do MPZ, skracając go do 10 miesięcy (obecnie wynosi 18 miesięcy). Oprócz tego, nieznacznie zmieniono treść art. 59 ust 1 MPZ, ustalając w ten sposób dwa oddzielne tryby do odrzucenia lub zgłoszenia zastrzeżeń:
a)tryb odnoszący się do przyjęcie nowych regulacji (nowych MPZ), gdzie omawiany termin nadal wynosi 18 miesięcy (art. 59 ust. 1 MPZ),
b)oraz nowy tryb, przewidziany do odrzucenia poprawek do już obowiązujących MPZ (nowelizacja MPZ), gdzie omawiany termin wynosi 10 miesięcy (art. 59 ust. 1bis MPZ),
Natomiast w art. 59 ust. 2 MPZ skrócono czas wejścia w życie przyszłych zmian i poprawek do MPZ – z 24 do 12 miesięcy.
Pozostałe z przyjętych poprawek, dotyczące art. 55, art. 61, art. 62 oraz art. 63 MPZ, mają przede wszystkim techniczną naturę, będąc w istocie dopełnieniem nowelizacji art. 59 MPZ. I tak w art. 55 ust. 3 oraz art. 61 MPZ dokonano nieznacznych zmian, odnoszących się do modyfikacji wspomnianych wcześniej terminów. Natomiast w art. 62 ust. 4 lit. c nałożono na Dyrektora Generalnego WHO obowiązek zwracania się do państw-stron o powiadamianie w przypadku złożenia przez nie sprzeciwu wobec zastrzeżeń do poprawek do MPZ. Art. 63 ust. 1 traktuje z kolei o przypadku, w którym jakieś państwo, po początkowym złożeniu zastrzeżeń, finalnie zdecyduje się na ich wycofanie. Dodane w 2022 roku w ramach nowelizacji sformułowanie, stanowi, iż w takim wypadku MPZ nie mogą wejść w życie, względem tego państwa, wcześniej niż po upływie 24 miesięcy od złożenia zastrzeżeń przewidzianych w art. 59 ust. 1 oraz nie wcześniej niż 12 miesięcy, w przypadku zastrzeżeń przewidzianych w art. 59 ust. 1 bis, liczonych od dnia powiadomienia przez Dyrektora Generalnego WHO.
Co istotne, omawiane zmiany przepisów MPZ (z 2022 roku) wejdą w życie w oparciu o zasady sprzed nowelizacji, a więc po 24 miesiącach. Dopiero po upływie tego terminu, kolejne poprawki będą wchodziły w życie w nowym trybie, czyli po upływie 12 miesięcy.
Ordo Iuris: Realnie niebezpieczne poprawki dopiero w drodze
Tak więc, państwa-strony zamierzające odrzucić lub zgłosić zastrzeżenia do którejkolwiek z poprawek, mogą zawiadomić o tym Dyrektora Generalnego w terminie 18 miesięcy od daty rozesłania zawiadomienia w sprawie zmian, czyli do 1 grudnia 2023 r. Co istotne, ostateczną decyzję co do stanowiska Polski wobec zmian w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych podejmuje Minister Zdrowia.
– „Zmiany w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych i innych regulacjach WHO budzą poważne zastrzeżenia. Ale zmiany, których dotyczy termin 1 grudnia 2023 to zmiany marginalne, o technicznym charakterze. Realnie niebezpieczne poprawki są dopiero w drodze” – podkreśla Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.
Czytaj też:
Coraz bliżej centralnego zarządzania zdrowiem. Nowy projekt "traktatu antypandemicznego"Czytaj też:
Konfederacja ostrzega: Po tych zmianach WHO stanie się instytucją zarządczą