Dyskusja kilkudziesięciu naukowców z Polski i Europy została zorganizowana w związku z 250. rocznicą pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej. Podczas trzydniowego wydarzenia eksperci zastanawiali się nad kilkoma kwestiami m.in. gdzie i kiedy narodził się pomysł rozbioru, jaki wpływ na zniknięcie Polski z map Europy miały decyzje podjęte przez samych Polaków oraz to, jak utrata państwa wpłynęła na myślenie polityczne elit polskich.
Organizatorami wydarzenia byli: Instytut De Republica, Zamek Królewski w Warszawie, Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk.
– Konferencja jest częścią debaty z jednej strony historycznej, a z drugiej strony, częścią debaty o współczesności, o sytuacji cywilizacji europejskiej, sytuacji Polski w kontekście międzynarodowym i o sytuacji wewnętrznej Polski – powiedział prof. dr hab. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie, współorganizator konferencji.
Po co niepodległość?
Dyskusja została podzielona pomiędzy trzy tematy. Pierwszy dotyczył zagadnień z dziejów dyplomacji i stosunków międzynarodowych w dobie pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej. Tematem numer dwa były zmiany, jakie w myśleniu o naturze relacji międzynarodowych przyniósł pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej. Sekcja trzecia „Szok rozbiorów: rozbiór i krajowa opinia publiczna” poświęcona została reakcjom obywateli Rzeczypospolitej na niewątpliwy wstrząs wywołany odcięciem znacznych części terytorium państwa, które nie prowadziło wojny z sąsiadami.
Eksperci debatowali również o tym, w jakich dziedzinach życia politycznego, prawodawstwa i edukacji rozbiór przyspieszył procesy modernizacji i reform.
– Po co więc nam niepodległość? Przede wszystkim, by dbać o kulturę, zachować tożsamość narodową, którą przekażemy kolejnym pokoleniom. Niepodległość jest niezbędna do tego, by budować takie państwo, które nigdy nie utraci swojej suwerenności i w którym zawsze na pierwszym miejscu będzie człowiek. Pytanie o zasadność niepodległości to pytanie o zasadność istnienia państwa, które jest dla swoich obywateli gwarancją bezpieczeństwa. Zatem, po co nam państwo? Jakie to państwo powinno być? Rozpoczynająca się właśnie konferencja naukowa zorganizowana w 250. rocznicę pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej pomoże nam odpowiedzieć na te i inne pytania – mówił podczas otwarcia konferencji dr hab. Bogumił Szmulik, prof. ucz., dyrektor Instytutu De Republica.
Przyczyny rozbioru
Podczas wykładu otwierającego konferencję, prof. Michael G. Müller wygłosił referat dotyczący przyczyn rozbiorów Polski.
– Rozbiór Polski w 1772 roku był katastrofą. Katastrofą oczywiście dla Polsko-Litewskiej RP oraz katastrofą dla całej Europy Środkowej. Był to bezprecedensowy w skali międzynarodowej akt przemocy oraz brutalne przedsięwzięcie rozbrojeniowe i nastąpiło to bez jakiejkolwiek konieczności. Nie sposób również tego wyjaśnić, jako racjonalną reakcję na nieuchronne kryzysy w europejskich stosunkach władzy – wskazał ekspert.
– Traktaty rozbiorowe zmieniły wszystko. Wszystko, co w 1772 roku było jasne, że sprzeczne interesy zaborców będą wymagały dalszego rozbrojenia RP. Trudno zaprzeczyć, że długoletnia współpraca Rosji, Austrii i Prus w sprawach polskich miała mieć decydujący wpływ na Europę złowrogiego stulecia, w tym na świat państw niemieckich, i to przez ponad sto lat – dodał prof. Müller.