Czy wojna może być sprawiedliwa? Między św. Tomaszem z Akwinu a Johnem Mearsheimerem

Jest faktem, że nigdy tylu znaczących polityków – prezydentów państw i premierów państw – nie mówiło tyle o możliwości wybuchu III Wojny Światowej. I nawet jeśli ewentualne spotkanie prezydentów USA i Rosji, Donalda Trumpa i Władimira Putina dojdzie do skutku, to nie oznacza to w żadnym razie wygaszenia konfliktów i końca wojen. Tym bardziej musi uderzać, że w takiej sytuacji brak jest niemal katolickiej refleksji teologicznej nad sensem wojen.

Od chwili gdy Kościół przyjął za swoje coraz głośniej i coraz wyraźniej powtarzane hasło – „nigdy więcej wojny” – wszystkie niemal wypowiedzi papieży i innych hierarchów sprowadzają się do potępienia na wszelkie możliwe sposoby wojny. Nie ma przy tym żadnych rozróżnień, bo, jak się teraz nam mówi, każda wojna i każda przemoc zbrojna jest z zasady i absolutnie zła. Nikt nie pokazał tego lepiej niż papież Franciszek w encyklice „Fratelli tutti”. W tym dokumencie z 2020 roku potępia się wojnę praktycznie w każdej możliwej postaci.

Wojna zawsze zła

„Tak łatwo wybrać wojnę, posługując się wszelkiego rodzaju wymówkami, pozornie humanitarnymi, obronnymi lub prewencyjnymi, uciekając się także do manipulacji informacją. Faktycznie, w ostatnich dekadach wszystkie wojny były rzekomo „usprawiedliwione”. (…) Nie możemy już zatem myśleć o wojnie jako o rozwiązaniu, ponieważ ryzyko prawdopodobnie zawsze przeważy nad przypisywaną jej hipotetyczną użytecznością. W obliczu tej sytuacji, bardzo trudno jest dziś utrzymać racjonalne kryteria, które wypracowano w poprzednich wiekach, by mówić o możliwości „wojny sprawiedliwej”. Nigdy więcej wojny!”. I dalej w tym samym, radykalnie pacyfistycznym duchu: „Każda wojna pozostawia świat w gorszej sytuacji, niż go zastała. Wojna jest porażką polityki i ludzkości, haniebną kapitulacją, porażką w obliczu sił zła. Nie poprzestawajmy na dyskusjach teoretycznych, pochylajmy się nad ranami, dotykajmy ciała tych, którzy zostali poszkodowani”. I wreszcie jeszcze i to: „Także św. Augustyn, który opracował ideę „wojny sprawiedliwej”, której dzisiaj już nie popieramy, powiedział: „największym tytułem do chwały jest właśnie unicestwienie wojny słowem, zamiast zabijania ludzi mieczem, i poprzez pokój, a nie wojnę, zabiegać o pokój lub jego utrzymanie” (Epistula 229, 2: PL 33, 1020”.