"Bogurodzica" powstała najprawdopodobniej na przełomie XIII i XIV wieku. To najstarsza polska pieśń maryjna i w ogóle najstarszy polski tekst poetycki zachowany wraz z melodią. Pierwszy zapis "Bogurodzicy" pochodzi z XV wieku, a dokładnie z 1407 roku.
Historia "Bogurodzicy"
Pierwotna wersja składała się z dwóch strof. Pierwsza była zwrotem ku Matce Bożej, a druga była prośbą do samego Jezusa Chrystusa. "Bogurodzica" została ułożona do jednej ze znanych już wtedy na Zachodzie melodii rycerskich pieśni miłośnych. Melodię tę zapisali benedyktyni w Sankt Gallen w Alpach, a z czasem trafiła ona do Polski.
Autor "Bogurodzicy" jest nieznany. Nie wiadomo również, gdzie po raz pierwszy wykonano utwór. Najstarsze przekazy wskazują na północną część Polski – Płock (północna część Mazowsza), jako ważny ośrodek religijny i literacki w XV wieku. Dodatkowo Płock był stolicą diecezji, a także znajdował się tam duży klasztor benedyktynów. Jest to o tyle pomocna informacja, ponieważ benedyktynem był św. Wojciech, któremu niektóre źródła przypisują autorstwo "Bogurodzicy".
Warto podkreślić, że początkowo "Bogurodzica" była jedynie pieśnią kościelną. Dopiero z czasem zaczęła stanowić pieść rycerską, a od XV wieku "Bogurodzica" stała się hymnem narodowym Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Towarzyszyła rycerzom w bitwach, m.in. w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku, o czym dowiadujemy się z przekazów Długosza. "Kiedy zaczęły rozbrzmiewać pobudki, całe wojsko królewskie zaśpiewało donośnym głosem ojczystą pieśń: »Bogurodzicę«, a potem wznosząc kopie rzuciło się do walki".
"Bogurodzica" w literaturze i kulturze
Po tym jak tekst "Bogurodzicy" był przekazywany ustnie, odnaleziono jego zapis. Pierwsza zapis pochodzi z 1407 roku. Został zapisany na tylnej wyklejce zbioru kazań łacińskich skopiowanych przez ks. Macieja z Grochowa. Ok. 1877 roku tekst "Bogurodzicy" został odnaleziony w Bibliotece Jagiellońskiej przez kustosza biblioteki dr. Władysława Ignacego Wisłockiego. Obecnie wyklejka z oryginalnym tekstem "Bogurodzicy" znajduje się właśnie w Bibliotece Jagiellońskiej.
Z czasem do oryginalnego tekstu zaczęto dodawać kolejne strofy. Drugim zachowanym przekazem "Bogurodzicy" jest tzw. rękopis krakowski, który także znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej. Niemniej jednak "Bogurodzica" pozostaje pierwszą pieśnią zapisaną w języku polskim. Literaturoznawcy nie nazywają "Bogurodzicy" pieśnią maryjną, ale modlitwą do Maryi i do samego Chrystusa, niejako wyznaniem wiary.
W XV wieku "Bogurodzica" stanowiła hymn królewski dynastii Jagiellonów. W tym czasie pieśni religijne zaczęły łączyć się z wojskowymi, a sama "Bogurodzica" stała się symbolem jedności religijno-patriotycznej.
Czytaj też:
Przed bitwą pod GrunwaldemCzytaj też:
Polska na weekend. Kilka nieoczywistych (historycznych) miejsc na krótki wyjazd