Dokument skupia się na latach 2022–2025, czyli na okresie, gdy IPN kierował obecny prezydent RP Karol Nawrocki. Kontrola obejmowała czas poprzedzający jego wybór na głowę państwa, ale bezpośrednio dotyczy jego decyzji jako szefa instytucji. NIK wskazała, że niemal połowa z 107 mln zł wydatków objętych kontrolą – dokładnie 47,6 mln zł – została wydana w sposób nieoszczędny, nieefektywny lub z naruszeniem prawa. Ocena gospodarki finansowo-majątkowej IPN została określona jako negatywna.
Kluczowe ustalenia NIK
Do najpoważniejszych zarzutów NIK względem byłego prezesa IPN należą m.in. te dotyczące stworzenia nowych biur, jak twierdzi NIK w raporcie – z naruszeniem ustawy, zmieniając strukturę organizacyjną instytucji bez podstawy prawnej. Kolejnym jest to, że na wynagrodzenia kierownictwa tych nowych jednostek wydano 4,8 mln zł, mimo że – jak podkreśla NIK – biura powstały poza ustawowym katalogiem.
Kolejny zarzut dotyczy wydania 397 tys. zł na planowane biura IPN w Waszyngtonie, które nigdy nie rozpoczęło działalności. Ponad 14,9 mln zł, zdaniem kontrolerów NIK wydatkowano niecelowo lub niegospodarnie na przedsięwzięcia edukacyjno-kulturalne i obsługę nowych biur. NIK stwierdziła także liczne naruszenia przy zamówieniach publicznych, w tym dzielenie zamówień, brak realnej konkurencyjności i powiązania między podmiotami wybranymi do realizacji zleceń. 7,1 mln zł wydano niegospodarnie na wynajem nieruchomości, m.in. wynajmując powierzchnie biurowe zamiast korzystać z już posiadanego budynku.
W raporcie pokontrolnym Najwyższa Izba Kontroli sporo miejsca poświęciła m.in. Grze Szyfrów, wyporodukowanej przez Instytut Pamięci Narodowej. Wyliczono, że produkcja kosztowała 1,2 mln zł, ale promocja aż 4,7 mln zł – mimo gwałtownego spadku zainteresowania. Podkreślono także, że promocja trwała dalej, „wbrew logice cyklu życia produktu”. Wytknięto również awatary postaci historycznych za blisko 3,5 mln zł – odebrane mimo braku kluczowych funkcji (rozpoznawanie emocji, hologram), miniserial za 1,2 mln zł – od dwóch i pół roku nieudostępniony publicznie.
NIK skierowała wniosek do premiera
NIK skierowała wniosek do premiera o zmianę ustawy o IPN – tak, by jasno uregulować, kto i w jakim trybie może tworzyć nowe komórki organizacyjne instytutu. Do prezesa Instytutu Pamięci Narodowej miały trafić także zalecenia dotyczące m.in. przywrócenia pełnej transparentności zamówień oraz wzmocnienia nadzoru nad gospodarką finansową.
Co warte podkreślenia, obszarem ocenionym przez NIK pozytywnie było udzielanie i rozliczanie dotacji – w szczególności wsparcia dla Muzeum Żołnierzy Wyklętych oraz opieki nad grobami weteranów.
Czytaj też:
IPN szuka nowego prezesa. Padł rekord liczby kandydatówCzytaj też:
IPN reaguje na list ukraińskich historyków. "Z szacunku dla ofiar"