Mistrz i propaganda

Po 24 lutego 2022 r. ze zrozumiałych względów nad Dnieprem postępuje derusyfikacja. Zmieniane są nazwy ulic, placów, burzone są pomniki upamiętniające zarówno władców, jak i twórców kultury rosyjskiej, odpowiedzialnych za propagowanie idei imperialnych. Z przestrzeni publicznej znikają więc zarówno caryca Katarzyna II, jak i wybitny poeta Aleksandr Puszkin. Jednak Kijów nie tylko eliminuje ślady kultury, historii i polityki rosyjskiej, lecz także podejmuje z Moskwą rywalizację o monopol na niektóre – co bardziej chwalebne – elementy wspólnej przeszłości i spuścizny. O ile na polu bitwy trwa raczej impas, o tyle na polu pamięci Ukraina już dawno przeszła do kontrofensywy. A nawet przekroczyła granice państwa agresora, posługując się nierzadko jego ulubionymi, propagandowymi metodami. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych na świecie pisarzy rosyjskich, Michaił Bułhakow, urodził się, wychował i przez wiele lat mieszkał w Kijowie. Przy popularnej wśród turystów ul. Zjazd św. Andrzeja w dawnym domu pisarza od ponad trzech dekad funkcjonuje jego muzeum.

Obok zabytkowego budynku znajduje się pomnik Bułhakowa. Po inwazji rosyjskiej autor „Mistrza i Małgorzaty” w oczach wielu Ukraińców stał się nieproszonym mieszkańcem. Przy wejściu do muzeum przez wiele lat wisiała tablica pamiątkowa z napisem po rosyjsku: „W tym domu mieszkał znany pisarz rosyjski i sowiecki Michaił Bułhakow”. Niedawno treść została zmieniona. Teraz tablica informuje po ukraińsku: „W tym domu w latach 1906–1919 mieszkał wybitny kijowianin, lekarz i pisarz Michaił Bułhakow”. Derusyfikacja treści nie pomogła. Nieznani sprawcy oblali tablicę czerwoną farbą. Władze muzeum postanowiły farby nie zmywać, ponieważ to „również forma komunikacji”. Dyrektor placówki w rozmowie z mediami zapowiedziała, że położy większy nacisk na tłumaczenie zwiedzającym poglądów pisarza oraz ich kontekstu historycznego.