Warto się badać

Tak jak co roku robimy przegląd samochodu, tak samo raz w roku powinniśmy sprawdzić, czy w naszym organizmie nic nie szwankuje, nawet jeśli nie odczuwamy żadnych dolegliwości. – Każdy dorosły powinien przynajmniej raz w roku wykonać morfologię krwi oraz OB (Odczyn Biernackiego). Krew jest zwierciadłem tego, co się dzieje w organizmie. Zaburzenia morfologii mogą być spowodowane chorobami układu krwiotwórczego, w tym chorobami nowotworowymi, np. białaczką – mówi prof. Wiesław Jędrzejczak. Dane z raportu NIK z 2017 r. wskazują, że pacjenci, u których nowotwór został wykryty wcześnie dzięki badaniom profilaktycznym, mieli większe szanse na wyleczenie i wydłużenie życia niż chorzy, u których został on wykryty po wystąpieniu pierwszych objawów. Badania krwi to jednak nie wszystko.

Kalendarz dla pań

Kobiety po ukończeniu 18 lat powinny raz w roku udać się na wizytę do ginekologa, a co miesiąc pamiętać o samobadaniu piersi (najlepiej tuż po menstruacji). Piersi powinien też zbadać ginekolog podczas każdej wizyty. Może on również zalecić wykonanie USG piersi (zwykle po 25. roku życia). Częstotliwość jego powtarzania zależy od wieku kobiety i budowy piersi (zwykle co 1-3 lata, a w przypadku zagrożenia nowotworem piersi – nawet co kilka miesięcy). Po 45-50. roku życia zalecana jest mammografia – profilaktycznie raz na dwa lata. Ani USG, ani mammografia nie zwalniają jednak z samobadania piersi. – Guzy wykryte przez kobietę, która regularnie sama się bada, są o połowę mniejsze niż wykryte przypadkowo podczas badania ginekologicz-

nego – mówi prof. Ewa Nowak-Markwitz, kierownik Kliniki Onkologii Ginekologicznej Katedry Ginekologii, Położnictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Po 25. roku życia warto zacząć wykonywać badania cytologiczne co najmniej raz na trzy lata (ginekolog może zalecić je częściej). Pozwala to na rozpoznanie nowotworu szyjki macicy we wczesnym stadium, a także na wykrycie stanów przedrakowych, co może zapobiec ich rozwinięciu. Zwykle po 40. roku życia ginekolog kieruje też kobietę na USG narządów rodnych, sprawdzające czy nie rozwijają się nowotwory jajnika i trzonu macicy. Po 55. roku życia warto wykonać kolonoskopię, dzięki której można zapobiec rozwinięciu się raka jelita grubego lub wykryć go we wczesnym stadium.

Kalendarz dla panów

Mężczyźni wciąż bardziej niż kobiety wstydzą się choroby. Jednak już po 18. roku życia powinni co pewien czas zbadać jądra, a po zaobserwowaniu najdrobniejszych zmian niezwłocznie iść do lekarza. Po 50. roku życia każdy z panów powinien odwiedzić urologa, poddać się badaniu prostaty per rectum, wykonać oznaczenie poziomu PSA, a wynik skonsultować z urologiem. Podobnie jak u kobiet, także dla mężczyzn po 55. roku życia obowiązkowa jest kolonoskopia. Jeśli wynik jest dobry, kolejną wystarczy wykonać za 10 lat.

Podwyższone ryzyko

Co czwarty nowotwór ma podłoże genetyczne. Osoby, u których w rodzinach pojawiał się ten sam nowotwór lub rozwinął się przed 50. rokiem życia, powinny zgłosić się do poradni genetycznych (działają przy centrach onkologii). Wizyta i badania w kierunku najczęściej występujących mutacji o wysokim ryzyku onkogennym są bezpłatne dla osób z grup ryzyka. Jeśli obecność mutacji zostanie potwierdzona, ustala się indywidualny program corocznych badań ukierunkowanych na wczesne wykrycie nowotworu.

Badania przesiewowe

W Polsce są wykonywane profi laktyczne badania przesiewowe, na które można się zgłosić bez skierowania. Pozwalają one na wczesne wykrycie nowotworu i zwiększają szanse na całkowite wyleczenie:

• piersi: mammografi a u kobiet w wieku 50-69 lat (co dwa lata),
  
• szyjki macicy: cytologia u kobiet w wieku 25-59 lat (co trzy lata),
  
• jelita grubego: osoby w wieku 55-64 lat (młodsze – w przypadku podwyższonego ryzyka zachorowania).

Tekst: Katarzyna Pinkosz, konsultacja: dr n. med. A. Dyzmann-Sroka, kierownik Zakładu Epidemiologii i Profilaktyki Nowotworów w Wielkopolskim Centrum Onkologii